Capítulo 5

A aparición dun grupo de soldados que golpeaban o limiar da porta da casa coas culatas das súas armas foi bastante para que os invitados se levantasen da mesa na maior confusión e para que a señora Gargery, que regresaba á cociña coas mans baleiras, moi estrañada, quedase cos ollos extraordinariamente abertos ao exclamar:

–Meu Deus! Que pasaría… co… pastel?

O sarxento e eu estabamos xa na cociña cando a señora Gargery se dirixía esta pregunta, e naquela crise recobrei en parte o uso dos meus sentidos.

Foi o sarxento quen me falou, pero agora miraba aos comensais coma se lles ofrecese as esposas coa man dereita, mentres apoiaba a esquerda no meu ombreiro.

–Rógolles que me perdoen, señoras e cabaleiros –dixo o sarxento–; pero, como xa lle dixen a este mozo na porta –no cal mentía–, estou realizando unha investigación no nome do rei e necesito ao ferreiro.

–Que quere vostede del? –preguntou a miña irmá, resentida de que alguén necesitase ao seu marido.

–Señora –replicou o galante sarxento–, se falase pola miña propia conta, contestaría que desexo o honor e o pracer de coñecer a súa distinguida esposa; pero como falo no nome do rei, hei de dicir que o necesito para que faga un pequeno traballo.

Tal explicación por parte do sarxento foi recibida co maior agrado, e ata o señor Pumblechook expresou a súa aprobación.

–Fíxese, ferreiro –dixo o sarxento, que xa se dera de conta de que era Joe–. Estas esposas estragáronseo e unha delas non pecha ben. E como as necesito inmediatamente, rógolle que me faga o favor de examinalas.

Joe fíxoo, e expresou a súa opinión de que para realizar aquel traballo tería que acender a forxa e empregar máis ben dúas horas que una.

–De verdade? Pois, entón, fágame o favor de empezar inmediatamente, ferreiro –dixo o sarxento–, porque é en servizo da súa Maxestade. E se os meus homes poden axudarlle, non terán o menor inconveniente en facerse útiles.

Dito isto chamou aos soldados, que penetraron na cociña un tras outro e deixaron as armas nun recuncho. Logo quedaron en pé como deben facer os soldados, aínda que axiña unían as mans ou se apoiaban sobre unha perna, ou se reclinaban sobre a parede cos ombreiros, ou ben afrouxaban o cinto, metían a man no peto ou abrían a porta para chuspir fóra.

Vin todo iso sen darme conta de que o vía, porque estaba moi atemorizado. Pero, empezando a comprender que as esposas non eran para min e que, grazas aos soldados, o asunto do pastel quedara relegado a segundo termo, recobrei un pouco a miña perdida serenidade.

–Quere vostede facerme o favor de dicirme que hora é? –preguntou o sarxento dirixíndose ao señor Pumblechook, coma se se dese de conta de que era home tan exacto como o mesmo reloxo.

–As dúas e media, en punto.

–Non está mal –dixo o sarxento, reflexionando–. Aínda que me vexa obrigado a pasar aquí dúas horas, terei tempo. A que distancia estamos das brañas? Creo que a cousa de pouco máis dunha milla.

–Precisamente a unha milla –dixo a señora Gargery.

–Está ben. Así poderemos chegar a elas á noitiña. As miñas ordes son de ir alí un pouco antes do solpor. Está ben.

–Trátase de penados, sarxento? –preguntou o señor Wopsle coma se iso fose a cousa máis natural.

–En efecto. Son dous penados. Sabemos que están aínda nas brañas, e non sairán de alí antes de que escureza. Algún de vostedes tivo ocasión de velos?

Todos, exceptuando eu mesmo, contestaron negativamente e dun modo categórico. Ninguén pensou en min.

–Ben –dixo o sarxento–. Pronto se verán rodeados por todas as partes. Espero que sexa antes do que imaxinan. Agora, ferreiro, se está vostede disposto, a súa Maxestade o rei tamén o está.

Joe quitou a chaqueta, o chaleco e a gravata; puxo o mandil de coiro e pasou á fragua. Un dos soldados abriu os postigos de madeira, outro acendeu o lume, outro accionou o fol e os demais quedaron arredors do fogar, que ruxiu moi pronto. Entón Joe empezou a traballar, mentres os demais o observabamos.

O interese da persecución encomendada aos soldados non soamente absorbía a atención xeral, senón que fixo que a miña irmá se sentise liberal. Sacou do barril un cántaro de cervexa para os soldados e invitou ao sarxento a tomar unha copa de brandy. Pero o señor Pumblechook apresurouse a dicir:

–É mellor que lle deas viño. Polo menos, teño a seguridade de que non contén alcatrán.

O sarxento deulle as grazas e díxolle que prefería as bebidas sen alcatrán e que, daquela, tomaría viño se non había inconveniente. Cando llo deron, bebeu á saúde da súa Maxestade e en honor da festividade. Tragouno dunha vez e limpou os beizos.

–Bo viño, verdade, sarxento? –preguntou o señor Pumblechook.

–Vou dicirlle unha cousa –replicou o sarxento–, e é que estou persuadido de que este viño é de vostede.

O señor Pumblechook botouse a rir e preguntou:

–Por que di vostede iso?

–Pois –replicou o sarxento, dándolle unha palmada no ombreiro– porque é vostede home que o entende.

–De verdade? –preguntou o señor Pumblechook rindo outra vez–. Tome outro vasiño.

–Se vostede me acompaña. Man a man –contestou o sarxento–. Á súa saúde! Viva vostede mil anos e que nunca sexa peor xuíz en viños que agora.

O sarxento bebeu o segundo vaso e pareceu disposto a tomar outro. Eu observei que o señor Pumblechook, impulsado polos seus sentimentos hospitalarios, parecía esquecer que xa regalara o viño, pero tomou a botella das mans da señora e coa súa xenerosidade captou as simpatías de todos. Ata a min mo deixaron probar. E estaba tan contento co seu viño que pediu outra botella e repartiuna coa mesma largueza en canto se terminou a primeira.

Mentres eu os contemplaba reunidos arredor da fragua e divertíndose, pensei na terrible sobremesa que para unha comida resultaría a caza do meu amigo fuxitivo. Apenas había un cuarto de hora que estabamos alí reunidos, cando todos se alegraron coa esperanza da captura. Xa imaxinaban que os dous bandidos serían presos, que as campás repenicarían para chamar á xente contra eles, que os canóns dispararían pola súa causa, e que ata o fume os perseguiría. Joe traballaba por eles, e todas as sombras da parede parecían ameazalos cando as chamas da fragua diminuían ou se reavivaban, así como as faíscas que caían e morrían, e eu tiven a impresión de que a pálida tarde se ensombrecía por mágoa cara a aqueles pobres desgraciados.

Por fin Joe terminou o seu traballo e acabou o ruído das súas marteladas. E mentres poñía a chaqueta, cobrou bastante valor para propoñer que acompañásemos aos soldados, a fin de ver como resultaba a caza. O señor Pumblechook e o señor Hubble declinaron a invitación coa escusa de quereren fumar unha pipa e gozar da compañía das damas, pero o señor Wopsle dixo que iría se Joe o acompañaba. Este manifestouse disposto e desexoso de levarme, se a señora Gargely o aprobaba. Pero non poderiamos saír, estou seguro diso, a non ser pola curiosidade que a señora Gargely sentía por saber todos os detalles e como terminaba a aventura. De todos os xeitos dixo:

–Se traes o rapaz coa cabeza esnaquizada por un balazo, non esperes que eu lla cure.

O sarxento despediuse cortesmente das damas e separouse do señor Pumblechook como dun amigo moi querido, aínda que sospeito que non apreciaría en tan alto grao os méritos daquel cabaleiro en condicións máis áridas, en vez do réxime húmido de que gozara. Os seus homes volveron tomar as armas e saíron. O señor Wopsle, Joe e eu recibimos a orde de ir a retagarda e de non pronunciar unha soa palabra en canto chegásemos ás brañas. Cando xa estivemos no frío aire da tarde e nos dirixiamos rapidamente cara ao obxecto da nosa excursión, eu, traizoeiramente, murmurei ao oído de Joe:

–Joe, espero que non os atopen.

E el contestoume:

–Daría con gusto un xilin porque escapasen, Pip.

Non se nos uniu ninguén da vila, porque o tempo era frío e ameazador, o camiño desagradable e solitario, o terreo moi malo, a escuridade inminente e todos estaban sentados xunto ao lume dentro das casas celebrando a festividade. Algúns rostros asomáronse ás iluminadas fiestras para mirarnos, pero ninguén saíu. Deixamos atrás o poste indicador e dirixímonos cara ao cemiterio, onde nos detivemos uns minutos, obedecendo o sinal que coa man nos fixo o sarxento, namentres dous ou tres dos seus homes se dispersaban entre as tumbas e examinaban o pórtico. Volveron sen atopar nada e entón empezamos a andar polas brañas, atravesando a porta lateral do cemiterio. A auganeve, que parecía morder o rostro, botouse contra nós levada polo vento do leste, e Joe subiume sobre os seus ombreiros.

Achabámonos xa na triste soidade onde pouco se figuraban todos que eu estivera oito ou nove horas antes, vendo os dous fugitivos. Pensei por primeira vez niso, cheo de temor, e tamén tiven en conta que, se os atopabamos, talvez o meu amigo sospeitaría que levara alí os soldados. Recordaba que me preguntou se quería enganalo, e engadira que eu sería unha fera se á miña idade axudaba a cazar a un desgraciado como el. Crería, seica, que era unha fera e un traidor?

Era inútil dirixirme entón aquela pregunta. Ía subido aos ombreiros de Joe, quen debaixo de min atravesaba os fosos como un cazador, avisando ao señor Wopsle para que non caese sobre o seu romano nariz e para que non quedase atrás. Precedíannos os soldados, bastante diseminados, con gran separación entre un e outro. Seguiamos o mesmo camiño que tomei aquela mañá, e do cal saín para meterme na néboa. Esta non aparecera aínda, ou ben o vento dispersáraa antes. Baixo os avermellados resplandores do sol poñente, a baliza e a forca, así como o montículo da batería e a beira oposta do río, eran perfectamente visibles, e mostrábanse de cor plúmbea.

Co corazón palpitante, malia ir montado en Joe, mirei ao redor para observar se divisaba algún sinal da presenza dos penados. Nada puiden ver nin oír. O señor Wopsle alarmoume varias veces coa súa respiración axitada, pero agora xa sabía distinguir os sons e podía disocialos do obxecto da nosa persecución. Sobresalteime moito cando tiven a ilusión de que seguía oíndo a lima, pero resultou non ser outra cousa que o chocallo dunha ovella. Esta cesou de pastar e mirounos con timidez. E as súas compañeiras, volvendo a cabeza para evitar o vento e a auganeve, miráronnos irritadas, coma se fósemos responsables desas molestias. Pero fóra disto e da incerta luz do crepúsculo en cada un dos talos da herba, nada interrompía a inerte tranquilidade das brañas.

Os soldados avanzaban cara á vella batería, e nós iamos un pouco máis atrás, cando de súpeto nos detivemos todos. Chegou aos nosos oídos, nas ás do vento e da choiva, un longo berro que se repetiu. Resoaba prolongado e forte ao lonxe, cara ao leste, aínda que, en realidade, parecían ser dous ou máis berros á vez, a xulgar pola confusión daquel son.

O sarxento e os homes que estaban ao seu lado falaban en voz baixa cando Joe e eu chegamos onda eles. Tras escoitar un momento, Joe, que era bo xuíz na materia, e o señor Wopsle, que o era malo, conviñeron no mesmo. O sarxento, home resolto, ordenou que ninguén contestase a aquel berro, pero que en cambio se cambiase de dirección e que todos os soldados se dirixisen cara alá, correndo canto puidesen. Por iso nos volvemos cara á dereita, onde quedaba o leste, e Joe botou a correr tan rápido que tiven que agarrarme para non caer.

Corriamos de verdade, subindo, baixando, atravesando as cancelas, caendo nas gabias e tropezando cos xuncos. Ninguén se fixaba no terreo que pisaba. Cando nos achegamos aos berros, fíxose evidente que eran proferidos por máis dunha voz. Ás veces parecían cesar por completo, e entón os soldados interrompían a marcha. Cando se oían de novo, aqueles botaban a correr con maior présa e nós seguiámolos. Pouco despois estabamos tan preto que oímos como unha voz berraba: «Asasino!, e outra voz: «Penados! Fuxitivos! Gardas! Aquí están os fuxitivos! Daquela as dúas voces parecían quedar afogadas por unha loita, e ao cabo dun momento volvían oírse. Entón os soldados corrían como gamos, e Joe seguíaos.

O sarxento ía diante, e cando nós pasaramos xa do lugar en que se oíron os berros, vimos que aquel e dous dos seus homes corrían aínda, apuntando cos fusís.

–Aquí están os dous! –exclamou o sarxento loitando no fondo dunha gabia–. Rendédevos! Saíde un a un!

Chapuzaban na auga e no barro, oíanse pecados e dábanse golpes; entón algúns homes botáronse ao fondo da gabia para axudar ao sarxento. Sacaron separadamente ao meu penado e ao outro. Ambos sangraban e alasaban, pero sen deixar de loitar. Eu coñecinos deseguido.

–Oia –dixo o meu penado limpando coa esnaquizada manga o sangue que tiña no rostro e sacudindo o cabelo arrincado que tiña entre os dedos–. Collino eu. Entregueillo a vostede. Téñao en conta.

–Iso non vale gran cousa –replicou o sarxento–. E non te favorecerá en nada, porque te achas no mesmo caso que el. Traede as esposas.

–Non espero que iso me sexa favorable. Non quero xa máis nada que o gusto que acabo de ter –dixo o meu penado proferindo unha cobizosa gargallada–. Eu collino e el sábeo. Isto bástame.

O outro penado estaba lívido e, ademais da ferida que tiña no lado esquerdo do rostro, parecía que recibira outras moitas lesións en todo o corpo. Respiraba con tanta axitación que nin sequera podía falar, e cando os esposaron apoiouse nun soldado para non caer.

–Saiban vostedes… que quixo asasinarme.

Estas foron as súas primeiras palabras.

–Que quixen asasinalo? –exclamou con desdén o meu penado–. Quixen asasinalo e non o matei? Non fixen máis ca collelo e entregalo. Nada máis. Non soamente lle impedín que fuxise das brañas, senón que o trouxen aquí, a rastro. Este canalla quere mostrarse coma un cabaleiro. Agora volverá aos pontóns grazas a min. Asasinalo? Non paga a pena, cando me consta que lle fago máis dano obrigándoo a volver aos pontóns.

O outro seguía dicindo con voz entrecortada:

–Quixo… quixo… asasinarme. Sexan… sexan vostedes… testemuñas.

–Mire –díxolle o meu penado ao sarxento–. Eu só, sen axuda de ninguén, escapei do pontón. De igual modo podía fuxir por esta braña… Mire a miña perna. Xa non verá vostede ningunha argola de ferro. E marcharía se non descubrise que tamén el estaba aquí. Deixalo libre? Deixar que se aproveitase dos medios que me permitiron fuxir? Permitirlle que outra vez me fixese servir de instrumento? Non; de ningún modo. Se eu morrese no fondo desta gabia –engadiu sinalándoa enfaticamente coas mans esposadas–, se morrese aí, malia todo suxeitaríao, para que vostedes o atopasen aínda agarrado polas miñas mans.

Evidentemente, o outro fuxitivo sentía o maior horror polo seu compañeiro, pero limitouse a repetir:

–Quixo… asasinarme. E se non chegan vostedes no momento crítico, a estas horas estaría morto.

–Mentira! –exclamou o meu penado con feroz enerxía–. Naceu menteireiro e seguirá séndoo ata que morra. Míreno a cara. Non ven pintada nela a súa mentira? Que me mire cara a cara. A que non é capaz de facelo!

O outro, facendo un esforzo e sorrindo burlonamente, o cal non foi bastante para conter a nerviosa axitación da súa boca, mirou aos soldados, logo aos marjales e ao ceo, pero non dirixiu os ollos ao seu compañeiro.

–Non o ven vostedes? –engadiu o meu penado–. Non ven vostedes que canalla é? Non se fixaron na súa mirada rastreira e fuxitiva? Así miraba tamén cando nos xulgaron aos dous. Xamais tivo valor para mirarme á cara.

O outro, movendo incesantemente os seus secos beizos e dirixindo a intranquila mirada dun lado a outro, acabou por fixala un momento no seu compañeiro, exclamando:

–Non vales o esforozo de que ninguén te mire.

E ao mesmo tempo fixouse nas suxeitas mans. Entón o meu penado exasperouse tanto que, de non ser porque se interpuxeron os soldados, botaríase contra o outro.

–Non lles dixen –exclamou este– que me asasinaría se lle fose posible?

Todos puideron ver que se estremecía de medo e que nos seus beizos aparecían unhas curiosas manchas brancas, semellantes a pequenas folerpas.

–Abonda de leria! –ordenou o sarxento–. Acendede eses fachos.

Cando un dos soldados, que levaba un cesto no canto dunha arma, se axeonllou para abrilo, o meu penado mirou ao seu redor por primeira vez e viume. Eu botara pé a terra cando chegamos xunto á gabia, e aínda non me movera daquel lugar. Mireino atentamente, ao observar que el volvía os ollos cara a min, e movín un pouco as mans, meneando ao mesmo tempo a cabeza. Estivera esperando que me vise, pois desexaba darlle a entender a miña inocencia. Non sei se comprendeu a miña intención, porque me dirixiu unha mirada que non entendín e, ademais, a escena foi moi rápida. Pero aínda que o mirase por espazo dunha hora ou dun día, no futuro non podería recordar unha expresión máis atenta no seu rostro que a que entón advertín nel.

O soldado que levaba o cesto acendeu o lume, fíxoo prender en tres ou catro fachos e, tomando un ao seu cargo, distribuíu os demais. Pouco antes había xa moi pouca luz, pero naquel momento anoitecera por completo e pronto a noite foi moi escura. Antes de afastarnos daquel lugar, catro soldados dispararon dúas veces ao aire. Entón vimos que a pouca distancia detrás de nós se acendían outros fachos, e outros, tamén, nas brañas, na beira oposta do río.

–Moi ben –dixo o sarxento–. Marchen!

Non andaramos moito cando ante nós resoaron tres canonazos con tanta violencia que me produciron a impresión de que se rompía algo no interior dos meus oídos.

–Xa vos esperan a bordo –díxolle o sarxento ao meu penado–. Están informados da vosa chegada. Non te resistas, amigo. Achégate!

Os dous presos ían separados e cada un deles rodeado por algúns homes que os custodiaban. Eu, entón, ía agarrado á man de Joe, quen levaba un dos fachos. O señor Wopsle quixo emprender o regreso, pero Joe estaba resolto a seguir ata o final, de modo que todos continuamos acompañando aos soldados. O camiño era xa bastante bo, na súa maior parte, ao longo da beira do río, do que se separaba ás veces en canto había unha represa cun muíño en miniatura e unha comporta chea de barro. Ao mirar ao redor podía ver outras luces que se aproximaban a nós. Os fachos que levabamos deixaban caer grandes pingueiras de lume sobre o camiño que seguiamos, e alí quedaban chameando e fumegantes. Fóra diso, a escuridade era completa. As nosas luces, coas súas chamas agrisadas, quentaban o aire ao redor de nós, e aos dous prisioneiros parecía gustarlles aquilo mentres coxeaban rodeados polos soldados e polas súas armas. Non podiamos avanzar de présa por mor da coxeira dos dous desgraciados, quen estaban, por outra banda, tan fatigados, que por dúas ou tres veces tivemos que deternos todos para darlles algún descanso.

Tras unha hora de marchar así chegamos xunto a unha casopa de madeira e a un embarcadoiro. Na primeira había un garda que nos deu o «Quen vive?», pero o sarxento contestou co contrasinal. Logo entramos na casopa, onde se percibía pronunciado cheiro a tabaco e a cal apagado. Había un fermoso lume e o lugar estaba iluminado por unha lámpada, a cuxa luz se distinguía un armeiro cheo de fusís, un tambor e unha cama de madeira, moi baixa, como un enorme escorredor sen a maquinaria, e capaz para doce soldados á vez. Tres ou catro destes que estaban botados e envoltos nos seus chaquetóns non pareceron interesarse pola nosa chegada, pois limitáronse a levantar un pouco a cabeza, mirándonos somnolentos, e logo tendéronse de novo. O sarxento deu o parte do ocorrido e anotou algo no libro rexistro, e entón o penado a quen eu chamo «o outro» saíu acompañado polo seu garda para subir a bordo antes que o seu compañeiro.

O meu penado non volveu mirarme despois de facelo na braña. Mentres permanecemos na cabana quedouse ante o lume, sumido nas súas reflexións, levantando alternativamente os pés para quentalos e mirándoos pensativo, coma se se compadecese das súas recentes aventuras. De súpeto volveuse ao sarxento e observou:

–Querería dicir algo acerca desta fuga, pois servirá para xustificar algunhas persoas das que talvez se podería sospeitar.

–Podes dicir o que queiras –replicou o sarxento, que estaba en pé e cos brazos cruzados, mentres o miraba friamente–, pero non tes dereito a falar aquí. Xa che darán a oportunidade de facelo canto queiras antes de dar por terminado este asunto.

–Xa o sei, pero agora trátase dunha cousa completamente distinta. Un home non pode permanecer sen comer; polo menos, eu non podo. Tomei algúns víveres na aldea que hai por alí…, é dicir, onde está a igrexa, case xunto ás brañas.

–Quererás dicir que os roubaches –observou o sarxento.

–Agora lle direi de onde eran. De casa do ferreiro.

–Oe vostede? –dixo o sarxento mirando a Joe.

–Que che parece, Pip? –exclamou Joe volvéndose a min.

–Foron algunhas cousas soltas. Algo que puiden coller. Nada máis. Tamén un grolo de licor e un pastel.

–Botou vostede de menos un pastel, ferreiro? –preguntou o sarxento en ton confidencial.

–A miña muller observou que faltaba no preciso momento de entrar vostede. Fixácheste, Pip?

–De modo –dixo o meu penado mirando a Joe con aire taciturno e sen advertir sequera a miña presenza–, de modo que é vostede o ferreiro? Crea que o sinto, pero a verdade é que comín o seu pastel.

–Deus sabe que me alegraría moito no caso de que fose meu –contestou Joe, aludindo así á súa esposa–. Non sabemos o que vostede fixo; pero aínda que nos quitou algo, non por iso morreriamos de fame, pobre home. Verdade, Pip?

Entón, algo que eu observara xa antes resoou outra vez na garganta daquel home, que se volveu de costas. Regresara o bote e a garda estaba disposta, de modo que seguimos o preso ata o embarcadoiro, feito con pilotes e pedras, e vímolo entrar no bote impulsado a remo por unha tripulación de penados igual ca el mesmo. Ningún pareceu sorprendido nin interesado ao velo, e tampouco alegre ou triste. Ninguén falou unha palabra, fóra de alguén que no bote rosmou, coma se se dirixise a cans: «Avante!», que era a orde de que empezasen a mover os remos. Á luz dos fachos vimos o negro pontón fondeado a pouca distancia do lodo da beira, coma se fose unha arca de Noé maldita. O barco prisión estaba ancorado con cadeas macizas e oxidadas, fondeado e illado por completo de todo o demais, e aos meus infantís ollos pareceume que estaba rodeado de ferro como os mesmos presos. O bote achegouse a un costado da embarcación, e vimos que o izaban e que desaparecía. Logo, os restos dos fachos caeron asubiando á auga e apagáronse coma se todo acabase xa.