Capítulo 4

Estaba plenamente convencido de que ao chegar á casa atoparía na cociña un axente de policía esperándome para prenderme. Pero non soamente non había alí axente ningún, senón que tampouco se descubrira o meu roubo. A señora Gargery estaba moi ocupada en dispoñer a casa para a festividade daquel día, e relegara a Joe ao limiar da cociña, lonxe do recolledor do lixo, instrumento co cal, antes ou despois, o levaba sempre a tropezar o seu destino cando a miña irmá limpaba vigorosamente os chans da casa.

–Onde demo estiveches? –foi a felicitación de Nadal da señora Gargery ao verme cando eu e a miña conciencia aparecemos na porta.

Contestei que fora oír panxoliñas.

–Moi ben –observou a señora Gargery–. Haiche cousas peores que poderías facer.

Eu pensei que non cabía a menor dúbida acerca diso.

–Talvez se non fose a muller dun ferreiro, é dicir, unha escrava que non pode quitar nunca o mandil, tamén eu iría oír panxoliñas –dixo a señora Gargery–. Moito me gustan, pero esta é razón dabondo para que nunca poida ir oílas.

Joe, que se aventurou a entrar na cociña tras de min, conforme o recolledor do lixo se fora apartando diante nosa, pasou o dorso da man polo nariz con aire conciliador, namentres a señora Gargery o miraba, e en canto os ollos desta se dirixiron a outro lado, el cruzou disimuladamente os dous índices e ensinoumos como indicación de que a señora Gargery estaba de mal humor. Tal estado era tan normal nela que Joe e eu pasabamos semanas enteiras facéndonos cruces, sinal convido para este obxecto, coma se fósemos verdadeiros cruzados.

Iamos ter unha comida suculenta, consistente nun xamón en adobo con gornición de verduras, e un par de galos asados e recheos. O día anterior, pola mañá, a miña irmá fixera un fermoso pastel de carne picada, razón pola cal non botara de menos o resto que eu levara, e o pudding estaba xa disposto no molde. Tales preparativos foron a causa de que sen cerimonia ningunha nos acurtasen a nosa ración no almorzo, porque a miña irmá dixo que non estaba disposta a atiborrarnos nin a ensuciar pratos, co traballo que tiña por diante.

Por iso nos serviu as nosas rebanadas de pan coma se fósemos unha tropa de dous mil homes nunha marcha forzada, no canto dun home e un rapaz na casa; e tomamos algúns grolos de leite e de auga, aínda que con moi mala cara, dunha xerriña que había no aparador. Mentres tanto, a señora Gargery puxo unhas cortinas brancas limpas, cravou un volante de flores na cheminea para substituír o vello e quitoulles as fundas a todos os obxectos da sala, que xamais estaban descubertos fóra daquel día, pois pasaban o ano ocultos nos seus forros, e que non se limitaban ás cadeiras, senón que se estendían aos demais obxectos, que adoitaban estar cubertos de papel de prata, incluso os catro canciños laúdos brancos que había sobre a cheminea, todos co fociño negro e unha cesta de flores na boca, formando parellas. A señora Gargery era unha ama de casa moi limpa, pero tiña a exquisita habilidade de facer a súa limpeza máis desagradable e máis incómoda ca a mesma suciedade. A limpeza é o que está máis preto da divindade, e moita xente fai o mesmo con respecto á súa relixión. Como a miña irmá tiña moito traballo, facíase representar para ir á igrexa, é dicir, que no seu lugar iamos Joe e eu. Co seu traxe de faena Joe tiña un perfecto aspecto de ferreiro, pero co traxe dos domingos parecía máis ben un espantallo en traxe de cerimonia. Nada do que entón levaba lle caía ben ou parecía pertencerlle, e todo lle rozaba e lle molestaba moito. Naquel día de festa saíu do seu cuarto cando xa repenicaban alegremente as campás, pero o seu aspecto era o dun desgraciado penitente en traxe de domingo. En canto a min, creo que a miña irmá tiña a idea xeral de que eu era un pequeno delincuente, a quen un policía comadrón colleu o día do meu nacemento para entregarme a ela, a fin de que me castigasen de acordo coa aldraxada maxestade da lei. Sempre me trataron coma se eu porfiase para nacer malia os ditados da razón, da relixión e da moralidade e contra os argumentos que me presentaron, para disuadirme, os meus mellores amigos. E, mesmo, cando me levaron ao xastre para que me fixese un traxe novo, sen dúbida recibiu orde de facelo de acordo co modelo dalgún reformatorio e, desde logo, de maneira que non me permitise o libre uso dos meus membros.

Así, pois, cando Joe e eu iamos á igrexa, eramos un espectáculo conmovedor para as persoas compasivas. E, porén, todos os meus sufrimentos exteriores non eran nada comparado cos que sentía no meu interior. Os terrores que me asaltaron cada vez que a señora Joe se achegaba á despensa ou saía da estancia non podían compararse máis que cos remordimientos que sentía a miña conciencia polo que fixeran as miñas mans. Baixo o peso do meu pecaminoso segredo, pregunteime se a Igrexa sería poderosa dabondo para protexerme da vinganza daquel mozo terrible se divulgase o que sabía. Xa imaxinaba o momento en que se lesen os edictos e o crego dixese: «Agora tócache declarar a ti.» Entón chegaría a ocasión de levantarme e solicitar unha conferencia secreta na sancristía. Estou moi lonxe de ter a seguridade de que a nosa pequena congregación non sentise asombro ao ver que apelaba a tan extrema medida, pero talvez me valería o feito de ser o día de Nadal e non un domingo calquera.

O señor Wopsle, o sacristán da igrexa, tiña que comer connosco, e o señor Hubble, o carreteiro, así como a señora Hubble e tamén o tío Pumblechook (que o era de Joe, pero a señora Gargery apropiárase del), que era un rico tratante de gran, dunha vila próxima, e que guiaba a súa propia carruaxe. Fixouse a unha e media da tarde para a hora da comida. Cando Joe e eu chegamos á casa, atopamos a mesa posta, a señora Joe mudada e a comida preparada, así como a porta principal aberta –cousa que non ocorría ningún outro día– a fin de que entrasen os convidados; todo iso estaba preparado coa maior esplendidez. Por outra banda, nin unha palabra acerca do roubo.

Pasou o tempo sen que trouxese ningún consolo para os meus sentimentos, e chegaron os invitados. O señor Wopsle, unido a un nariz romano e a unha fronte grande e pulimentada, tiña unha voz moi profunda, da que estaba en extremo orgulloso; en realidade, era ben sabido entre os seus coñecidos que, se tivese unha oportunidade favorable, sería capaz de poñer ao pastor nun apuro. El mesmo confesaba que se a Igrexa fose «máis aberta», referíndose á competencia, non desesperaría de facer carreira nela. Pero como a Igrexa non estaba «aberta», era, segundo xa dixen, o noso sancristán. Castigaba dun modo tremendo os «amén», e cando entoaba o Salmo, pronunciando o versículo enteiro, miraba primeiro ao seu redor e a toda a congregación coma se quixese dicir: «Xa oíron vostedes ao noso amigo que está máis alto; fáganme o favor de darme agora a súa opinión sobre o seu estilo.»

Abrín a porta para que entrasen os invitados dándolles a entender que tiñamos o costume de facelo; abrina primeiro para o señor Wopsle, logo para o señor e a señora Hubble e por último para o tío Pumblechook. (A min non se me permitía chamarlle tío, baixo ameaza dos máis severos castigos.)

–Señora Gargery –dixo o tío Pumblechook, homón lento, de mediana idade, que respiraba con dificultade e que tiña unha boca semellante á dun peixe, ollos moi abertos e pouco expresivos e cabelo da cor da area, moi ourizado na cabeza, de maneira que parecía que medio o asfixiaran e que acababa de volver en si–. Quero felicitarla neste día… Tróuxenlle unha botella de xerez e outra de porto.

En cada Nadal presentábase, coma se fose unha novidade extraordinaria, exactamente con aquelas mesmas palabras. E todos os días de Nadal a señora Gargery contestaba como o facía entón:

–Oh tío… Pum… ble… chook! Que bo é vostede!

E, todos os días de Nadal, el replicaba, como entón:

–Non é máis do que merece. Espero que estaredes todos de excelente humor. E como está ese medio penique de mozo?

En tales ocasións comiamos na cociña e tomabamos as noces, as laranxas e as mazás na sala, o cal era un cambio moi parecido ao que Joe levaba a cabo todos os domingos ao poñer o traxe das festas. A miña irmá estaba moi contenta aquel día e, en realidade, parecía máis amable que nunca en compañía da señora Hubble. Recordo que esta era unha muller angulosa, de cabelo rizado, vestida de cor azul celeste e que presumía de mozo porque casara co señor Hubble, aínda que ignoro en que remoto período, sendo eu moito máis novo que el. En canto ao seu marido, era un home de certa idade, macizo, de ombreiros salientes e algo encorvado. Adoitaba cheirar a serraduras e andaba coas pernas moi separadas, de modo que, naqueles días da miña infancia, eu podía ver por entre elas unha extensión moi grande de terreo sempre que o atopaba cando subía pola verea.

Naquela boa compañía, aínda que eu non roubase a despensa, teríame que sentir nunha posición falsa, e non porque me vise oprimido por un ángulo da mesa, que se me cravaba no peito, e o cóbado do tío Pumblechook no meu ollo, nin porque se me prohibise falar, cousa que non desexaba, así como tampouco porque se me obsequiase coas patas cheas de durezas dos polos ou coas partes menos apetitosas do porco, aquelas das cales o animal, cando estaba vivo, non tiña razón para envaecerse. Non, non poría eu o menor inconveniente en que me deixasen a soas. Pero non querían. Parecía coma se cresen perder unha ocasión agradable se deixaban de falar de min de cando en vez, sinalándome tamén algunhas veces. E era tanto o que me conmovían aquelas alusións, que me sentía tan desgraciado coma un touro na praza.

Iso empezou no momento que sentamos a comer. O señor Wopsle deu as grazas, declamando teatralmente, segundo me parece agora, nun ton que tiña á vez algo do espectro de Hamlet e de Ricardo III, e terminou expresando a seguridade de que debiamos sentirnos cheos de agradecemento. Inmediatamente despois, a miña irmá miroume e en voz baixa e acusadora díxome:

–Non o oes? Debes estar agradecido.

–Especialmente –dixo o señor Pumblechook– debes estar agradecido, rapaz, ás persoas que che criaron á man.

A señora Hubble sacudiu a cabeza e contemploume con expresión de triste presentimento de que eu non chegaría a ser bo, e preguntou:

–Por que os rapaces non serán nunca agradecidos?

Tal misterio moral pareceu excesivo para os comensais, ata que o señor Hubble o liquidou concisamente dicindo:

–Son naturalmente viciosos.

Entón todos murmuraron:

–É verdade.

E miráronme dun modo moi desagradable.

A situación e a influencia de Joe eran máis débiles aínda, se tal cousa era posible, cando había invitados que cando estabamos sós. Pero ao seu modo, e sempre que podía, consolábame e axudábame, e así o fixo á hora de comer, dándome salsa cando a había. E como aquel día abundaba, Joe botoume no prato case medio litro.

Un pouco despois, e mentres comiamos aínda, o señor Wopsle fixo unha crítica bastante severa do sermón, e indicou, no caso hipotético de que a Igrexa estivese «aberta», o sermón que el pronunciaría. E logo de favorecer ao seu auditorio con algunhas frases do seu discurso, observou que consideraba moi mal elixido o asunto da homilía daquel día; o cal era menos escusable, segundo engadiu, cando había tantos asuntos excelentes e moi indicados para semellante festa.

–É verdade –dixo o tío Pumblechook–. Deu vostede no cravo. Hai moitos asuntos excelentes para quen sabe empregalos. Isto é o que se necesita. Un home que teña xuízo non ha de pensar moito para atopar un asunto apropiado, se ten o sal necesario. –E logo dun curto intervalo de reflexión engadiu–. Repare vostede no porco. Aí ten vostede un asunto. Se necesita vostede un asunto, repare no porco.

–É verdade, cabaleiro –replicou o señor Wopsle, cando eu sospeitaba que ía servirse da ocasión para aludirme–. E para os mozos poden deducirse moitas cousas morais deste texto.

–Presta atención –díxome a miña irmá, aproveitando aquela paréntese.

Joe deume un pouco máis de salsa.

–Os porcos –proseguiu o señor Wopsle coa súa voz máis profunda e sinalando co garfo o meu arroibado rostro, coma se pronunciase o meu nome de pía–, os porcos foron os compañeiros máis pródigos. A voracidade dos porcos resulta, ao ser exposta á nosa consideración, un exemplo para os mozos. –Eu opinaba o mesmo que el, pois había pouco que estivera enxalzando o porco que lle serviron, polo gordo e saboroso que estaba–. E o que é detestable no porco, aínda o é máis nun rapaz.

–Ou nunha rapaza –suxeriu o señor Hubble.

–Desde logo, tamén nunha rapaza, señor Hubble –asentiu o señor Wopsle con certa irritación–. Pero aquí non hai ningunha.

–Ademais –dixo o señor Pumblechook, volvéndose de súpeto cara a min–, hai que pensar no que se recibiu, para agradecelo. De naceres porco…

–Bastante o era –exclamou a miña irmá, con ton enfático.

Joe deume un pouco máis de salsa.

–Ben, quero dicir un porco de catro patas –engadiu o señor Pumblechook–. De naceres así, onde estarías agora? Non…

–Polo menos, nesta forma –dixo o señor Wopsle sinalando o prato.

–Non quero indicar nesta forma, cabaleiro –replicou o señor Pumblechook, a quen lle molestaba que o interrompesen–. Quero dicir que non estaría gozando da compañía dos que son maiores e mellores ca el, e que non se aproveitaría da súa conversa nin se regalaría coa abundancia e a comodidade. Acharíase en tal situación? De ningún xeito. E cal sería o seu destino? –engadiu volvéndose outra vez cara a min–.Venderíante por unha cantidade determinada de xilins, de acordo co prezo corrente no mercado, e Dunstable, o carniceiro, habería ir na túa busca cando estiveses botado na palla, levaríate debaixo do brazo esquerdo, mentres que coa man dereita levantaría a bata a fin de coller un canivete do peto do seu chaleco para derramar o teu sangue e acabar coa túa vida. Enton non te criarían á man. De ningún xeito.

Joe ofreceume máis salsa, pero eu temín aceptala.

–Todo iso significou para vostede moitas molestias, señora –dixo a señora Hubble, compadecéndose da miña irmá.

–Molestias? –repetiu esta–. Molestias?

E logo empezou a enunciar un tremendo catálogo de todas as enfermidades das que eu era culpable e de todos os insomnios que ela sufrira pola miña causa; enumerou todos os lugares elevados dos que caín, e as profundidades ás que me precipitei, así como tamén todos os males que me causei a min mesmo e todas as veces que ela me desexou a tumba a onde eu, coa maior contumacia, me neguei a ir.

Sopoño que os romanos debían de amolarse uns aos outros cos seus narices. Quizá por isto foron o pobo máis inquieto que se coñece. Pero fose o que fose, o nariz romano do señor Wopsle irritoume de tal xeito durante o relato das miñas fechorías que sentín o desexo de tirarlle del ata facelo ouvear. Pero o que había ter que aguantar ata entón non foi nada en comparación coas espantosas sensacións que se apoderaron de min cando se interrompeu a pausa que seguiu ao relato da miña irmá, e durante a cal todos me miraron, mentres eu me sentía dolorosamente culpable, coa maior indignación e execración.

–E, con todo –dixo o señor Pumblechook conducindo suavemente os seus compañeiros de mesa ao tema do cal se desviaran–, o porco, considerado como carne, é moi saboroso, non é verdade?

–Tome vostede un pouco de brandy, tío –dixo a miña irmá.

Meu Deus! Por fin chegara. Agora observarían que o brandy estaba aguado, e en tal caso podía darme por perdido. Con ambas as mans agarreime con forza á pata da mesa, por baixo do mantel, e esperei o meu destino.

A miña irmá saíu na procura da botella de barro, volveu con ela e serviu unha copa de brandy, pois ninguén máis quixo tomar licor. O desgraciado, chanceando coa copiña, tomouna, mirouna a contraluz e volveuna a deixar sobre a mesa, prolongando a miña ansiedade. Mentres tanto, a señora Gargery e o seu marido desocupaban activamente a mesa para servir o pastel e o pudding.

Eu non podía apartar a mirada do tío Pumblechook. Sempre agarrado coas mans e os pés á pata da mesa, vin que o desgraciado tomaba, xogando, a copiña, sorría, botaba a cabeza cara atrás e bebía o brandy. Naquel momento, todos os invitados quedaron consternados ao observar que o tío Plumblechook se poñía en pé dun salto, daba varias voltas tusindo e bailando ao mesmo tempo e botaba a correr cara á porta; entón vímolo pola fiestra, saltando violentamente, expectorando e facendo horribles acenos, coma se estivese tolo.

Continuei agarrado, mentres a señora Gargery e o seu marido lle acudían. Ignoraba como puiden facelo, pero sen ningunha dúbida asasinárao. Na miña espantosa situación serviume de alivio ver que o traían outra vez á cociña e que el, mirando aos demais coma se lle levasen a contraria, se deixaba caer na cadeira exclamando:

–Alcatrán!

Eu acabara de encher a botella coa xerra chea de auga de alcatrán. Estaba convencido de que a cada momento se atoparía peor, e, como un médium dos tempos actuais, cheguei a mover a mesa grazas ao vigor con que estaba agarrado a ela.

–Alcatrán? –exclamou a miña irmá, abraiada–. Como puido ir parar o alcatrán á botella?

Pero o tío Plumblechook, que naquela cociña era omnipotente, non quixo oír tal palabra nin falar máis do asunto. Fixo un xesto imperioso coa man para dalo por esquecido e pediu que lle servisen auga quente e xenebra. A miña irmá, que se puxo meditabunda dun modo alarmante, tivo que ir en busca da xenebra, da auga quente, do azucre e das cascas de limón, e en canto o tivo todo, mesturouno convenientemente. Polo menos de momento estaba salvado; pero seguía agarrado á pata da mesa, aínda que entón movido pola gratitude.

Aos poucos acouguei o suficiente para soltar a mesa e comer o pudding que me serviron. O señor Plumblechook tamén comeu del, e o mesmo fixeron os demais. Cando rematou, o señor Pumblechook empezou a mostrarse satisfeito baixo a marabillosa influencia da xenebra e da auga. Eu empezaba a pensar que podería salvarme aquel día, cando a miña irmá lle ordenou a Joe:

–Trae pratos limpos e fríos.

Novamente agarreime á pata da mesa e oprimín contra ela o peito, coma se o moble fose o compañeiro da miña mocidade e o meu amigo da alma. Prevía o que ía suceder e comprendín que xa non había remedio para min.

–Quero que proben vostedes –dixo a miña irmá, dirixíndose amablemente aos seus invitados–, quero que proben, para terminar, un agasallo delicioso do tío Pumblechook.

Meu Deus! Xa podían perder toda esperanza de probalo.

–Teñan en conta –engadiu a miña irmá levantándose– que se trata dun pastel. Un saboroso pastel de porco.

Os comensais murmuraron algunhas palabras de agradecemento, e o tío Pumblechook, satisfeito por merecer ben do próximo, dixo con demasiada vivacidade, tendo en conta do estado das cousas:

–En fin, señora Gargery, esforzarémonos un pouco. Regálenos cun anaquiño dese pastel.

A miña irmá saíu a buscalo, e oín os seus pasos cando se dirixía á despensa. Vin como o señor Pumblechook tomaba o coitelo, e observei no romano nariz do señor Wopsle un movemento indicador de que volvía espertarse o seu apetito. Oín que o señor Hubble facía notar que un pouquiño de sabroso pastel de porco lles sentaría moi ben sobre todo o demais e non faría dano ningún. Tamén Joe me prometeu que me darían un pouco. Non sei, con seguridade, se dei un grito de terror mental ou corporalmente, de modo que puidesen oílo os meus compañeiros de mesa, pero o certo é que non me sentín con forzas para soportar aquela situación e dispúxenme a botar a correr. Por iso soltei a pata da mesa e emprendín a fuga.

Pero non cheguei máis alá da porta da casa, porque fun a dar de cabeza cun grupo de soldados armados, un dos cales tendía cara a min unhas esposas dicindo:

–Xa que estás aquí, ven.