Capítulo 10

Unha mañá, un ou dous días máis tarde, ocorréuseme ao espertar a feliz idea de que o mellor para chegar a ser extraordinario era sonsacarlle a Biddy todo o que soubese. E a consecuencia desta idea luminosa, cando aquela tarde fun á casa da tía avoa do señor Wopsle, díxenlle a Biddy que tiña as miñas razóns para emprender a vida pola miña conta e que, daquela, lle agradecería moito que me ensinase canto sabía. Biddy, que era unha rapariga amabilísima, manifestouse disposta a compracerme, e aos cinco minutos empezou a cumprir a súa promesa.

O plan de estudos establecido pola tía avoa do señor Wopsle pode ser resumido na seguinte sinopse.

Os alumnos comiamos mazás e metiámonos pallas polas costas un ao outro, ata que a tía avóa do señor Wopsle reunía as súas enerxías e, sen facer maiores pescudas, dábanos unha malleira cunha vara de bidueiro. Tras recibir os golpes con todas as manifestacións posibles de burla, os alumnos formaban en fila e, co maior ruído, pasaban de man en man un libro case esnaquizado. Este libro contiña o alfabeto, algúns algarismos e táboas aritméticas, así como algunhas leccións fáciles de lectura; mellor dito, tívoas nalgún tempo. En canto este volume empezaba a circular, a tía avoa do señor Wopsle esborrallábase en estado comatoso, debido talvez ao sono ou a un ataque reumático. Entón os alumnos entregábanse a un exame e a unha competencia relacionados co calzado e co obxecto de pescudar quen sería capaz de pisar ao outro con maior forza. Este exercicio mental duraba ata que Biddy se precipitaba contra todos e distribuía tres Biblias sen portada e dunha forma tal que non parecía senón que alguén as cortase torpemente. A impresión era máis ilexible que calquera das curiosidades literarias que vira en toda a miña vida; aqueles libros estaban manchados de ferruxe e entre as súas follas había esmagados numerosos exemplares do mundo dos insectos. Esta parte da ensinanza facíase máis agradable grazas a algúns combates man a man entre Biddy e os alumnos refractarios. Cando terminaron as pelexas, Biddy sinalaba o número dunha páxina, e entón todos liamos en voz alta o que nos era posible e tamén o que non podiamos ler, a un tempo e con espantosas voces; Biddy levaba o compás con voz aguda, forte e monótona, e, por outra banda, ningún de nós tiña a máis pequena noción nin tampouco reverencia ningunha a respecto do que estabamos lendo. Cando aquel horrible ruído durara algún tempo, espertaba mecanicamente á tía avoa do señor Wopsle, quen, deixándose levar pola casualidade, collía un rapaz e tiráballe das orellas. Este era o sinal de que a clase terminara por aquela tarde, e apresurabámonos a saír ao aire libre con grandes gritos de vitoria intelectual. Convén facer observar que na escola non había prohibición ningunha acerca de que un alumno calquera se entretivese co encerado ou coa tinta, cando a había. Pero non era fácil proseguir aquela rama dos estudos durante o inverno, porque a tenda en que se impartían as clases e que tamén era o salón e o dormitorio da tía avoa do señor Wopsle, non estaba iluminada máis que moi debilmente por un candil e, ademais, non había apagacandeas.

Comprendín que para chegar a ser extraordinario en tales circunstancias tería que empregar moito tempo. Con todo, resolvín intentalo, e aquela mesma tarde Biddy empezou a cumprir o noso convenio, comunicándome algúns coñecementos procedentes do seu pequeno catálogo de prezos, baixo a epígrafe de Azucre e prestándome, para que a copiase na casa, un gran «D» de tipo inglés que imitara da cabeceira dalgún xornal e que eu tomei, ata que ela me dixo o que era, polo debuxo dunha fibela.

Como era natural, na aldea había unha taberna, e tamén se comprende que a Joe lle gustase ir alí de cando en vez fumar unha pipa. A miña irmá mandoume coa maior severidade que aquela tarde, ao saír da escola, fose buscar ao meu amigo aos Tres Alegres Barqueiros para facelo volver á casa, con ameaza de castigo en caso de non cumprir esta orde. Daquela, dirixín os meus pasos cara aos Tres Alegres Barqueiros.

Alí había un bar, e na parede inmediata á porta víase unha lista alarmante de nomes escritos con xiz e con algunhas cantidades ao lado de cada unha, acerca de cuxo pago eu sentía bastantes dúbidas. Aquela lista sempre estivera alí, a xulgar polos meus recordos máis remotos, e crecera bastante máis ca min. Pero nela había tal cantidade de xeso que sen dúbida a xente aproveitaba cantas oportunidades podía para pagar con el e non con diñeiro.

Como era sábado pola tarde, atopei o dono, que tristemente contemplaba aqueles apuntamentos, pero como me levaba alí Joe e non o desexo de falar con el, limiteime a darlle as boas noites e pasei á sala xeral, situada no extremo do corredor, onde ardía un bo lume na cociña. Atopei a Joe fumando unha pipa na compañía do señor Wopsle e dun descoñecido. O primeiro saudoume alegremente, e no momento en que o facía, pronunciando o meu nome, o descoñecido volveu a cabeza e miroume.

Era un home de aspecto reservado, a quen non vira nunca. Tiña a cabeza ladeada e un dos seus ollos estaba medio pechado, coma se sempre apuntase a algo cun fusil invisible. Tiña unha pipa na boca, e separouna dos beizos despedindo ao mesmo tempo o fume; logo miroume en fite e volveu a cabeza coma se quixese saudarme. Eu correspondinlle do mesmo xeito, e el repetiu o movemento, facendo sitio ao seu lado para que eu puidese sentar. Pero como sempre que ía alí tiña o costume de sentar a carón de Joe, díxenlle:

–Non, señor; moitas grazas.

E fun colocarme no lugar que me ofrecía Joe no lado oposto. O descoñecido, tras mirar a Joe e vendo que non nos prestaba atención, volveu mover a cabeza, mirándome ao mesmo tempo, e logo fregou a perna dun modo moi raro, segundo a min me pareceu.

–Dicía vostede –observou o descoñecido volvéndose a Joe– que se dedica á profesión de ferreiro.

–Iso mesmo dixen –replicou Joe.

–Que quere vostede beber, señor…? Ignoro como se chama vostede.

Joe díxolle o seu nome, e o descoñecido chamouno por el.

–Que quere vostede beber, señor Gargery? Eu invito. Así brindaremos.

–Pois mire vostede –contestou Joe–, se hei de dicirlle a verdade, non teño costume de beber á custa de ninguén.

–Pase porque teña vostede ese costume –contestou o descoñecido–, pero por unha vez pode prescindir del. Dígame se quere beber, señor Gargery.

–En fin, non quero desairalo –dixo Joe–. Ron.

–Ron –repetiu o estranxeiro–. E estes cabaleiros?

–Ron tamén –dixo o señor Wopsle.

–Tres copas de ron! –berrou o descoñecido chamando ao taberneiro–. Axiña!

–Este cabaleiro –observou Joe presentando ao señor Wopsle– é un home a quen lle gustará a vostede oír. É o noso sacristán.

–Ah! –dixo o descoñecido rapidamente e mirándome ao mesmo tempo–. Da solitaria igrexa situada na brañao e rodeada de tumbas, non é verdade?

–Así é –contestou Joe.

O descoñecido deu un xordo gruñido, coma se o dirixise á súa pipa, e estendeu as pernas no banco que tiña para el só. Levaba un chapeu de aba ancha e debaixo un pano que lle rodeaba a cabeza, de maneira que non se lle vía o cabelo. Mentres miraba para o lume pareceume descubrir nel unha expresión astuta e no seu rostro debuxouse un sorriso.

–Non coñezo esta rexión, cabaleiros, pero paréceme que cara ao río debe de ser moi solitaria.

–Como adoitan ser sempre as brañas –dixo Joe.

–Sen dúbida, sen dúbida. E ven vostedes por alí con frecuencia xitanos, vagabundos ou esmoleiros?

–Non –contestou Joe–. Tan só de cando en vez un penado fuxitivo. E non crea vostede que é doado collelos. Non é verdade, señor Wopsle?

Este, con maxestoso recordo de antigas incomodidades, deu o seu asentimento, pero sen o menor entusiasmo.

–Parece coma se os perseguisen vostedes algunha vez –preguntou o estranxeiro.

–Só nunha ocasión –contestou Joe–. Non porque a nós nos importe collelos. Fomos como curiosos. Fun eu e acompañáronme o señor Wopsle e Pip. Non é verdade, Pip?

–Si, Joe.

O descoñecido volveu mirarme, pechando aínda máis o seu ollo, coma se me apuntase cun invisible fusil, e dixo:

–Como lle chama vostede a este rapaz?

–Pip –contestou Joe.

–Bautizárono con ese nome?

–Non, claro que non.

–É un alcume?

–Non –dixo Joe–. É un nome familiar que se lle deu cando era moi pícaro, e seguimos chamándolle igual.

–É o seu fillo?

–Verá vostede –dixo Joe meditabundo, non porque houbese necesidade de meditar tal resposta, senón porque era costume na taberna que se finxise reflexionar profundamente todo canto se discutía–. Non, non é o meu fillo. Non o é.

–Sobriño? –preguntou o descoñecido.

–Tampouco –dixo Joe reflexionando, en aparencia, coa mesma intensidade–. Como non quero enganalo direille que tampouco non é o meu sobrino.

–Entón, que é? –preguntou o descoñecido, con interese que a min me pareceu innecesario.

Naquel momento interveu o señor Wopsle como perito acerca das relacións familiares, xa que tiña motivos profesionais para saber exactamente que graos de parentesco feminino impedían contraer matrimonio. Así, expuxo o que había entre Joe e eu. E como tendera a man para falar, o señor Wopsle aproveitou a ocasión para recitar un fragmento terrible de Ricardo III e quedou satisfeito de si mesmo ao engadir:

–Segundo di o poeta.

Debo observar aquí que cando o señor Wopsle se refería a min, consideraba necesario mexerme o cabelo e metermo nos ollos. Non podo comprender por que as persoas da súa posición social que visitaban a nosa casa debían someterme ao mesmo proceso irritante, en circunstancias semellantes ás que acabo de describir. Con todo, non quero dicir con iso que na miña primeira mocidade fose sempre, no círculo familiar e social da miña casa, obxecto de tales observacións, pero si afirmo que toda persoa dalgunha respetabilidade que alí chegaba tomaba tal camiño oftálmico con obxecto de demostrarme a súa protección.

Mentres tanto, o descoñecido non miraba a ninguén máis que a min, e facíao coma se estivese resolto a pegarme un tiro e liquidarme. Pero tras preguntar polo parentesco que nos unía a min e a Joe non dixo nada máis ata que trouxeron as copas de ron e de auga. Entón disparou, e o seu disparo foi, certamente, extraordinario.

Non fixo ningunha observación verbal, senón que procedeu en silencio, aínda que dirixíndose a min tan só. Mesturou o ron e a auga sen deixar de mirarme, e probouno sen quitarme os ollos de encima. Pero o notable é que revolveu a auga e o licor e levou a mestura á boca non coa culleriña que lle ofreceron, senón cunha lima.

Fíxoo de tal modo que ninguén máis ca min viu a ferramenta, e en canto terminou limpouna e gardouna no peto do chaleco. Recoñecín inmediatamente a lima de Joe, e entón recoñecín tamén o penado. Quedei mirándoo, sen saber que facer, pero el entón reclinouse no seu banco e, sen fixarse en min para nada, empezou a falar principalmente de coles.

Experimentábase unha deliciosa sensación de limpeza e de tranquilidade antes de renovar a vida corrente na nosa aldea e nas tardes do sábado. Isto estimulaba a Joe a permanecer fóra de casa os sábados ata media hora máis que de costume. E pasadas a media hora e a auga con ron, Joe levantouse para marchar e colleume a man.

–Espere vostede un momento, señor Gargery –dixo o descoñecido–. Paréceme que teño no peto un xilin novo e, se é así, voullo regalar ao raparigo.

Rebuscou nun puñado de moedas de pouco valor, sacou o xilin, envolveuno nun papel engurrado e entregoumo, dicindo:

–Xa é teu. Acórdate. Para ti só.

Deille as grazas, mirándoo con maior intensidade da que permitía a cortesía, e saín agarrado á man de Joe. Deulle a este as boas noites, así como tamén ao señor Wopsle, que saíu connosco, e a min non me dedicou máis que unha mirada co seu ollo semicerrado; pero non, non foi unha mirada, porque acabou de pechalo, e ninguén pode imaxinar a abraiante expresión que pode darse a un ollo ocultándoo por completo.

Durante o noso camiño cara á casa, se tivese eu humor de falar, a conversa converteríase en monólogo, porque o señor Wopsle se despediu de nós á porta dos Tres Alegres Barqueiros, e Joe, durante todo o camiño, tivo a boca aberta para que o aire fixese desaparecer dela o cheiro do ron. Pero eu estaba tan asombrado de atopar o meu antigo coñecido que non podía pensar noutra cousa.

A miña irmá non estaba de demasiado mal humor cando nos presentamos na cociña, e Joe sentiuse reanimado polo seu desexo de referirlle o agasallo que me fixeran dun xilin brillante e novo.

–Será falso –exclamou, resolta, a señora Gargery–. Se fose bo non llo daría ao rapaz. Imos velo.

Eu desenvolvino do papel, e resultou ser lexítimo.

–Pero que é isto? –exclamou a señora Joe deixando caer o xilin e tomando o papel que o envolvía–. Dous billetes dunha libra esterlina?

En efecto, non menos de dous billetes dunha libra esterlina, que parecían que circularan por todos os mercados de gando do condado. Joe puxo o chapeu outra vez e, levando os billetes, encamiñouse aos Tres Alegres Barqueiros para devolvelos ao seu propietario. Mentres estivo fóra sentei na miña banqueta de sempre, mirando con asombro á miña irmá e sentindo a convicción de que aquel home xa non estaría alí.

Pouco despois volveu Joe dicindo que o descoñecido marchara, pero que el deixara recado nos Tres Alegres Barqueiros no tocante aos billetes. Entón a miña irmá envolveunos nun anaco de papel e púxoos baixo unhas follas secas de rosa, nunha teteira de adorno que había no alto dun armario e na sala da casa. E alí permaneceron durante moitos días e moitas noites, constituíndo un pesadelo para min.

Interrompendo o meu soño de sobremesa, funme deitar pensando en que aquel home estraño me apuntaba co seu fusil invisible e tamén que non era nada agradable estar secretamente relacionado ou conspirar con penados, detalle dos meus primeiros tempos que esquecera xa. Tamén me obsesionaba a lima, e temín que cando menos o esperase volvería aparecérseme. Quixen durmirme refuxiándome na idea da miña visita do mércores próximo á casa da señorita Havisham, e no meu soño vin que a lima saía dunha porta e se achegaba a min sen que a empuñase ninguén, e, así, espertei dando un grito de medo.