Capítulo 3

Había moita xeada e a humidade era grande. Antes de saír puiden ver a humidade condensada na parte exterior da miña xaneliña, coma se durante toda a noite estivese alí chorando un trasno que usase a xanela como pano. Agora vía a néboa pousada sobre os matos e sobre a herba, coma arañeiras moito máis grosas que as correntes, colgando dunha rama a outra ou desde as matas ata o chan. A humidade pousouse sobre as portas e sobre os valos, e era tan espesa a néboa nas brañas, que o poste indicador da nosa aldea, poste que non servía para nada porque ninguén ía por alí, foi invisible para min ata que estiven case debaixo. Logo, mentres o mirei pingar, á miña conciencia oprimida pareceulle unha pantasma que me ía a entregar aos pontóns.

Máis espesa foi a néboa aínda cando saín das brañas, ata o punto de que, no canto de achegarme correndo a algunha cousa, parecía que esta botase a correr cara a min. Iso era moi desagradable para unha mente pecadora. As portas, as represas e as beiras botábanse violentamente contra min entre a brétema, coma se quixesen exclamar coa maior claridade: «Un neno que roubou un pastel de carne de porco! Detédeo!» As vacas aparecíanseme repentinamente, mirándome con asombrados ollos, e polo vapor que exhalaban os seus narices parecían exclamar: «Eh, ladroeiro!» Un boi negro cunha mancha branca no pescozo, que á miña medorenta conciencia lle pareceu que tiña certo aspecto clerical, miroume con tanta obstinación nos seus ollos e moveu a cabeza maciza dun modo tan acusador cando o rodeaba, que non puiden menos que murmurar: «Non tiven máis remedio, señor. Non o roubei para min.» Entón el volveu a cabeza, resoprou despedindo unha columna de fume polo fociño e esvaeceuse ceibando un couce coas patas traseiras e sacudindo o rabo.

Xa estaba preto do río, mais malia ir con présa, non daba quecido os pés. Semellaba que a humidade se aferrara a eles como se agarrara o ferro á perna do home a cuxo encontro ía. Coñecía perfectamente o camiño que conducía á batería, porque estiven alí un domingo con Joe, e este, sentado nun canón antigo, dixérame que cando eu fose o seu aprendiz e estivese ás súas ordes, iriamos alí cazar lavercas. Con todo, e por mor da confusión orixinada pola néboa, acheime de súpeto demasiado á dereita e, daquela, tiven que retroceder ao longo da beira do río, pasando por encima das pedras soltas que había sobre a lama e polas estacas que contiñan a marea. Avanzando por alí, tan de présa como me foi posible, acababa de cruzar unha gabia que, polo que sabía, estaba moi preto da batería, e precisamente cando subía polo montículo inmediato á gabia vin o meu home sentado. Estaba volto de costas, cos brazos dobrados, e cabeceaba a causa do sono.

Supuxen que se alegraría se aparecía diante del levándolle o almorzo inesperadamente, así que me acheguei sen facer ruído e lle toquei o ombreiro. Ai instante deu un salto, e entón vin que non era aquel home, senón outro.

Con todo, tamén ía vestido de gris e tiña un ferro na perna, coxeaba do mesmo xeito, tiña a voz rouca e estaba morto de frío. Era, pois, moi parecido ao outro, quitado que o rostro era distinto e que levaba un chapeu de aba ancha, plano e moi calado. Observei nun momento todos estes detalles, porque non me deu tempo para máis. Proferiu un pecado e deume unha pancada, pero estaba tan débil que apenas me tocou e, en cambio, cambaleouse. Entón botou a correr no medio da brétema, tropezando dúas veces, e por fin perdino de vista.

«Ese debe de ser o mozo», pensei, mentres o meu corazón se detiña ao identificalo. E tamén sentiría dor no fígado se soubese onde o tiña.

Pouco despois cheguei á batería, e alí atopei o meu coñecido, abrazándose a si mesmo e coxeando dun lado para outro, coma se en toda a noite non deixase de facer ambas as cousas. Esperábame. Era evidente que tiña moito frío. Eu case temía que caese diante de min, conxelado. Os seus ollos expresaban tal fame que cando lle entreguei a lima a e pousou na herba, pensei que sería capaz de comela se non vise o que lle levaba. Aquela vez non me fixo dar ningunha viravolta para apoderarse do que tiña, senón que me permitiu continuar en pé mentres abría o fardo e baleiraba os meus petos.

–Que hai nesa botella, rapaz? –preguntoume.

–Brandy –contestei.

El, mentres tanto, engulía a carne picada dun modo moi curioso; máis que alguén que come, parecía alguén que quixese gardar algo con moita présa, pero deixou a carne para tomar un grolo de licor. Namentres, estremecíase con tal violencia que a duras penas podía conservar o colo da botella entre os dentes, de modo que se viu obrigado a suxeitala con eles.

–Paréceme que colleu vostede febre.

–Tamén eu o creo, rapaz –contestou.

–Este sitio é moi malo –advertín–. Pasou vostede a noite na braña, que é un sitio malsán. Produce reuma.

–Pois antes de morrer –dixo–, almorzarei. E seguiría comendo aínda que logo tivesen que aforcarme nesta forca. Non me importan os tremores que teño, asegúrocho.

E, ao mesmo tempo, engulía a carne picada, roía o óso e comía o pan, o queixo e o pastel de porco, todo á vez. Non por iso deixaba de mirar coa maior desconfianza ao noso redor, e ás veces interrompíase, deixando tamén de mascar, a fin de escoitar. Calquera son, verdadeiro ou imaxinado, calquera ruído no río, ou a respiración dun animal sobre a braña, sobresaltábao, e entón dicíame:

–Non me enganas? Non trouxeches a ninguén contigo?

–Non, señor, non.

–Nin lle dixeches a ninguén que te seguise?

–Non.

–Está ben –dixo–. Créote. Serías unha verdadeira fera se á túa idade axudases a cazar a un desgraciado coma min.

Na súa garganta soou algo coma se dentro tivese unha maquinaria que se dispuxese a dar a hora. E coa esnaquizada manga do traxe limpou os ollos.

Compadecido pola súa situación e observándoo mentres, gradualmente, volvía aplicarse ao pastel de porco, atrevinme a dicirlle:

–Non sabe vostede canto me alegra que lle guste o que lle trouxen.

–Que dis?

–Que estou moi satisfeito de que lle guste.

–Grazas, rapaz; gústame.

Moitas veces contemplara mentres comía a un can grande que tiñamos, e agora atopaba a maior semellanza entre o modo de comer do animal e o daquel home. Este tomaba grandes e repentinos bocados, exactamente igual que o can. Tragaba cada bocado demasiado pronto e con demasiada rapidez; e logo miraba de lado, coma se temese que de calquera dirección puidese chegar alguén para disputarlle o que estaba comendo. Estaba demasiado asustado para saborear tranquilamente o pastel, e pareceume que se alguén se presentase para quitarlle a comida, sería capaz de acometelo a mordiscos. En todo iso portábase igual que o can.

–Coido que non lle vai quedar nada para el –dixen con timidez tras un silencio no que dubidei da conveniencia de facer aquela observación–. Non me é posible sacar máis do lugar de onde collín isto.

A certeza deste feito foi a que me deu valor suficiente para facer a indicación.

–Non lle vai quedar nada? A quen? –preguntou o meu amigo, deixando de mastigar o pastel.

–Ao mozo. Ese de quen me falou vostede. O que estaba escondido.

–Ah, xa! –replicou cunha risa brusca–. Ese. Si, si. El non necesita comida.

–Pois a min pareceume que si –dixen.

O meu compañeiro deixou de comer e miroume coa maior atención e sorpresa.

–Que che pareceu…? Cando?

–Hai un momento.

–Onde?

–Alí –dixen, sinalando o lugar–. Atopeino xusto alí, medio durmido, e pensei que era vostede.

Colleume polo colo da roupa e miroume de tal xeito que cheguei a temer que de novo se propuxese cortarme o gañote.

–Ía vestido coma vostede, aínda que levaba chapeu –engadín, tremendo–. E… e… –temía non acertar a explicalo coa suficiente delicadeza–. E con… coa mesma razón para necesitar unha lima. Non oíu vostede os canonazos onte á noite?

–Dispararon canonazos? –preguntoume.

–Pensei que o sabía –repliquei–, porque os oímos desde a miña casa, que está bastante máis lonxe e ademais tiñamos as fiestras pechadas.

–Xa comprendo –dixo–. Cando un home está só nestas chairas, coa cabeza débil e o estómago desocupado, morrendo de frío e de necesidade, non oe en toda a noite máis que canonazos e voces que o chaman. E non soamente oe, senón que ve os soldados, coas súas chaquetas vermellas, iluminadas polas antorchas e que o rodean a un. Oe como berran o seu número, oe como lle piden que se renda, oe o choque das armas de fogo e tamén as ordes de «Preparen! Apunten! Rodeádeo, rapaces!» E sente como lle poñen encima as mans, aínda que todo iso non exista. Por iso onte á noite crin ver varios pelotóns que me perseguían e oín o compasado ruído dos seus pasos. Pero non vin un, senón un cento. E no tocante a canonazos… Vin estremecerse a néboa ante o canón, ata que foi de día claro. Pero ese home… –engadiu logo das palabras que acababa de pronunciar en voz alta, esquecendo a miña presenza– notaches algo nese home?

–Tiña a cara chea de mazaduras –dixen, lembrando que non estaba moi seguro diso.

–Por aquí on tiña? –exclamou o home batendo na fazula esquerda coa palma da man.

–Si, por aí.

–Onde está? –preguntou gardando no peito os restos da comida–. Dime por onde foi. Alcanzareino coma se fose un can de caza. Maldito sexa este ferro que levo na perna! Dáme a lima, rapaz.

Indiquei a dirección por onde a néboa envolvera ao outro, e el mirou cara alí durante un itre. Pero, coma un tolo, inclinouse sobre a herba húmida para limar o ferro, sen facer caso de min nin tampouco da súa propia perna, na que había unha antiga escoriación que naquel momento sangraba. Porén, trataba a perna con tanta rudeza coma se non tivese máis sensibilidade ca a mesma lima. De novo volvín sentir medo del ao ver como traballaba con aquela apresurada furia, e tamén temín estar fóra da miña casa por máis tempo. Díxenlle que tiña que marchar, pero el pareceu non oírme, de maneira que crin preferible afastarme silenciosamente. A última vez que o vin tiña a cabeza inclinada sobre o xeonllo e traballaba co maior afán en romper o ferro, murmurando impacientes imprecacións dirixidas a este e á perna. Máis adiante detívenme a escoitar entre a néboa, e aínda puiden oír o rozar da lima que seguía traballando.