Capítulo 28

Era evidente que ao seguinte día tería que dirixirme á nosa cidade, e, no primeiro ímpeto do meu arrepentimiento, pareceume igualmente claro que debería aloxarme na casa de Joe. Pero en canto reservei o meu asento na dilixencia do día seguinte e tras ir e regresar da casa do señor Pocket, non estiven xa tan convencido deste último extremo e empecei a inventar razóns e escusas para aloxarme no Xabaril Azul. Eu podería resultar molesto na casa de Joe; non me esperaban, e a cama non estaría disposta; ademais, estaría demasiado lonxe de casa da señorita Havisham, e ela desexaría recibirme exactamente á hora fixada.

Todos os estafadores do mundo non son nada comparados cos que se estafan a si mesmos, e con tales falsedades logrei enganarme. É moi curioso que puidese coller sen darme conta media coroa falsa que me dese calquera persoa, pero si resultaba extraordinario que, coñecendo a ilexitimidade das mesmas moedas que eu fabricaba, as aceptase, con todo, como boas. Calquera descoñecido amable, con pretexto de dobrar mellor os meus billetes de banco, podería escamotearmos e darme, en cambio, papeis en branco; pero que era iso comparado comigo mesmo, cando dobraba os meus propios papeis en branco e os facía pasar ante os meus propios ollos por billetes lexítimos?

Unha vez decidido a aloxarme no Xabaril Azul, sentinme moi indeciso acerca de se levaría ou non comigo o Vingador. Resultábame bastante tentador que aquel mercenario exhibise o seu custoso traxe e as súas botas altas no patio do Xabaril; era tamén moi agradable imaxinar que, como por casualidade, o levase á tenda do xastre para confundir o irrespetuoso aprendiz do señor Trabb. Por outra banda, este aprendiz podía facerse íntimo amigo del e contarlle varias cousas; ou, pola contra, traveso e pillo como eu sabía que era, sería capaz de burlarse del a berros na rúa Principal. Ademais, a miña protectora podería decatarse da existencia do meu criadiño e parecerlle mal. Por estas últimas razóns, resolvín non levar comigo o Vingador.

Tomara asento no coche da tarde, e como era inverno, non chegaría ao meu destino ata dúas ou tres horas despois de escurecer. A hora de saída desde Cross Keys estaba sinalada para as dúas da tarde. Cheguei cun cuarto de hora de anticipación, asistido polo Vingador, se podo empregar esta expresión con respecto a alguén que xamais me asistía se podía evitalo.

Naquela época era costume utilizar a dilixencia para transportar os presidiarios aos arsenais.

Como varias veces oíra falar deles como ocupantes dos asentos exteriores de destes vehículos, e en máis dunha ocasión os vin na estrada, balanceando as pernas cargadas de ferro sobre o teito do coche, non tiven motivo de sorprenderme cando Herbert, ao atoparse comigo no patio, me dixo que dous presidiarios farían a mesma viaxe ca min. Pero tiña, en cambio, unha razón, que xa era agora antiga, para sentir certa impresión cada vez que oía en Londres o nome de «presidiario».

–Non terás ningún reparo, Haendel? –preguntou Herbert.

–Oh, non!

–Pareceume que non che gustaba.

–Desde logo, como xa comprenderás, non lles teño ningunha simpatía; pero non me preocupan.

–Mira, aquí están –dixo Herbert–. Agora saen da taberna. Que espectáculo tan degradante e vil!

Supoño que invitaran ao seu gardián, pois acompañábaos un carcereiro, e os tres saíron limpando a boca coas mans. Os dous presidiarios estaban esposados e suxeitos un a outro, e nas pernas levaban grillóns dun modelo que eu coñecía moi ben. Vestían o traxe que tamén me era coñecido. O seu gardián tiña un par de pistolas e debaixo do brazo levaba unha moca moi grosa con varios nós; pero parecía estar en relación de boa amizade cos presos e permanecía ao seu lado mentres miraba como enganchaban os cabalos, coma se os presidiarios constituísen un espectáculo aínda non inaugurado e el fose o seu expositor. Un dos presos era máis alto e groso que o outro e parecía que, de acordo cos camiños misteriosos do mundo, tanto dos presidiarios como das persoas libres, lle asignaran o traxe máis pequeno que puidesen achar. As súas mans e as súas pernas parecían alfineteiros, e aquel traxe e aquel aspecto disfrazábano dun modo absurdo; con todo, recoñecín no acto o seu ollo medio pechado. Aquel era o mesmo home a quen vin no banco dos Tres Alegres Barqueiros un sábado pola noite e que me apuntou coa súa invisible arma de fogo.

Agradoume bastante o convencemento de que non me recoñecera, coma se xamais me vise na vida. Miroume, e os seus ollos fixáronse na cadea do meu reloxo; logo chuspiu e díxolle algo ao seu compañeiro. Ambos se botaron a rir, deron xuntos media volta, mentres resoaban as esposas que os unían, e miraron a outra parte. Os grandes números que levaban nas costas, coma se fosen portas dunha casa; o seu exterior rudo, como sarnoso e desmañado, que os facía parecer animais inferiores; as súas pernas cargadas de ferros, nos que para disimular levaban numerosos panos de peto, e o modo en que todos os miraban e se apartaban deles, convertíanos, segundo dixera Herbert, nun espectáculo desagradable e degradante.

Pero iso non era o peor. Resultou que unha familia que marchaba de Londres collera toda a parte posterior da dilixencia e non había outros asentos para os presos que os dianteiros, inmediatamente detrás do cocheiro. Por esta razón, un colérico cabaleiro que tomara un cuarto asento naquel sitio empezou a berrar dicindo que iso era un quebrantamento de contrato, pois víase obrigado a mesturarse cunha compañía tan vilá, velenosa, perniciosa, infame, vergonzosa e non sei cantas cousas máis.

Mentres tanto, o coche estaba xa disposto para partir, e o cocheiro impaciente, e todos nos preparabamos a subir para ocupar os nosos sitios. Tamén os presos se achegaron co seu gardián, difundindo ao redor deles aquel cheiro peculiar que sempre rodea os presidiarios e que se parece á baeta, á miga de pan, ás cordas e ás pedras de lareira.

–Non o tome vostede así, cabaleiro –díxolle o gardián ao colérico pasaxeiro-. Eu sentarei ao seu lado. Poñereinos na parte exterior do asento, e eles non se meterán con vostedes para nada. Nin sequera se dará de conta de que van alí.

–E eu non teño culpa ningunha –rosmou o presidiario a quen eu coñecía–. Pola miña banda, non teño ningún desexo de facer esta viaxe, e con gusto quedaría aquí. Non teño ningún inconveniente en que outro ocupe o meu lugar.

–Ou o meu –engadiu o outro, de mal humor–. S estivese libre, con seguridade non molestaría a ningún de vostedes.

Daquela os dous botáronse a rir e empezaron a cascar noces e a chuspir as cascas ao redor deles. Coido que eu faría o mesmo de acharme no seu lugar e verme tan desprezado.

Por fin decidiuse que non se podía compracer en nada ao encolerizado cabaleiro, que debía sentar á beira daqueles compañeiros indesexables ou quedar onde estaba. En vista diso, ocupou o seu asento, queixándose aínda, e o gardián sentou ao seu lado, namentres os presidiarios se izaban o mellor que podían, e o que eu recoñecera sentou detrás de min e tan preto que sentía na caluga o sopro da súa respiración.

–Adeus, Haendel –gritou Herbert cando nos puxemos en marcha.

Pareceume entón unha afortunada circunstancia que me dese outro nome distinto de Pip.

É imposible expresar con canta agudeza sentía entón a respiración do presidiario, non só na caluga, senón tamén ao longo das costas. A sensación era semellante á que me produciría un ácido corrosivo que me tocase a medula, e isto facíame sentir denteira. Parecíame que aquel home respiraba máis que outro calquera e con maior ruído, e deime conta de que, inadvertidamente, encollera un ombreiro nos meus vans esforzos para resgardarme del.

O tempo era bastante frío, e os dous presos maldicían a baixa temperatura, que, antes de atoparnos moi lonxe, nos deixou a todos entumecidos. Cando deixamos atrás a Casa de Medio Camiño, estabamos todos adormentados, trementes e calados. Mentres eu durmiñaba preguntábame se tiña a obrigación de devolverlle as dúas libras esterlinas a aquel desgraciado antes de perdelo de vista e como podería facelo. Pero no momento de saltar cara adiante, coma se quixese ir caer entre os cabalos, levanteime asustado e volvín reflexionar sobre o asunto.

Pero sen dúbida estiven durmido máis tempo do que me figuraba, porque, malia que non puiden recoñecer nada na escuridade nin polas luces e sombras que producían os nosos farois, non deixei de observar que atravesabamos as brañas, a xulgar polo vento húmido e frío que sopraba contra nós.

Inclinándose cara adiante en busca de calor e para protexerse do vento, os dous presos estaban entón máis preto de min que antes, e as primeiras palabras que lles oín cambiar ao espertar foron as do meu propio pensamento:

–Dous billetes dunha libra esterlina.

–E como se fixo con eles? –preguntou o presidiario a quen eu non coñecía.

–Eu que sei! –replicou o outro–. Escondeunos en algures. Paréceme que llos deron uns amigos.

–Quen mos dera a min! –dixo o outro tras maldicir o frío.

–Os billetes ou os amigos?

–Os billetes! Só por un vendería a todos os amigos que teño no mundo, e paréceme que sairía gañando. E ben? Que dixo?

–Dixo… –repetiu o presidiario a quen eu coñecía–. Quedou feito e dito en menos que canta un galo, detrás dunha morea de táboas no arsenal. Íanme deixar libre? Si, íanme deixar libre. Podería ir buscar aquel neno que lle deu de comer e lle gardou o segredo, para darlle dous billetes dunha libra esterlina? Claro que o podería ir buscar. E atopeino.

–Que parvo fuches! –murmurou o outro–. Eu gastaríao en comer e en beber. Ese debía de ser un novato. Non sabía nada de ti?

–Nada en absoluto. Pertenciamos a distintas cuadrillas de diferentes pontóns. A el xulgáron outra vez por quebrantamento de condena e castigárono a cadea perpetua.

–E foi esa a única vez que percorriches esta comarca?

–A única.

–E que pensas desta rexión?

–Que é moi mala. Non hai nela máis que barro, néboa, auga estancada e traballo; traballo, auga estancada, néboa e barro.

Ambos maldicían a comarca coa súa linguaxe violenta e brutana. Gradualmente empezaron a gruñir, pero non dixeron nada máis.

Tras sorprender tal diálogo houben de baixar e quedar só nas tebras da estrada, pero tiña a certeza de que aquel home non sospeitaba sequera a miña identidade. En realidade, eu non soamente estaba cambiado polo meu propio crecemento e polas alteracións naturais, senón tamén vestido dun modo tan distinto e rodeado de circunstancias tan diferentes, que era moi improbable ser recoñecido pr el se non se lle presentaba algunha casualidade que lle axudase. Con todo, a coincidencia de estarmos xuntos no mesmo coche era tan estraña que me penetraba o medo de que outra coincidencia puidese relacionarme, aos oídos daquel home, co meu nome verdadeiro. Por esta razón resolvín afastarme da dilixencia en canto chegásemos á cidade e separarme por completo dos presos.

Levei a cabo o meu propósito co maior éxito. Tiña o maletín baixo o asento que había aos meus pés e só tiña que facer virar unha bisagra para sacalo. Tireino ao chan antes de baixar e botei pé a terra ante o primeiro farol e os primeiros empedrados da cidade. En canto aos presidiarios, proseguiron o seu camiño coa dilixencia, sen dúbida para chegar ao sitio que eu coñecía tan ben, onde os farían embarcar para cruzar o río. Mentalmente vin outra vez o bote coa súa tripulación de penados, esperando a aqueles dous, ante o embarcadoiro cheo de lama, e de novo me pareceu oír a orde de «Avante!», coma se llela desen a cans, e outra vez vin aquela Arca de Noé cargada de criminais e fondeada de lonxe entre as negras augas.

Non podería explicar o que temía, porque o medo era, á vez, indefinido e vago, pero o feito é que me achaba preso de grande inquietude. Mentres me dirixía ao hotel sentín que un terror, que excedía á aprensión de ser obxecto dun penoso ou desagradable recoñecemento, me facía tremer. Non se chegou a precisar, pois era tan só a resurrección, por espazo dalgúns minutos, do terror que sentira durante a miña infancia.

No Xabaril Azul, a sala do café estaba desocupada, e non soamente puiden encargar a cea, senón que estiven sentado un anaco antes de que me recoñecese o camareiro. Tras escusarse pola fraqueza da súa memoria, preguntoume se debía mandar aviso ao señor Pumblechook.

–Non –contestei–. De ningún xeito.

O camareiro, que foi o mesmo que viñera queixarse en nome dos comerciantes o día en que se formalizou o meu contrato de aprendizaxe con Joe, pareceu quedar moi sorprendido, e aproveitou a primeira oportunidade para deixar ante min un sucio exemplar dun xornal local, de modo que o collín e lin este parágrafo:

«Recordarán os nosos lectores, e certamente non sen interese, con referencia á recente e romántica boa fortuna dun mozo artífice en ferro desta veciñanza (que espléndido tema, dito sexa de paso, para a pluma máxica do noso concidadán Tooby, o poeta das nosas columnas, por máis que aínda non goce de fama universal!), que o primeiro xefe, compañeiro e amigo daquel mozo foi unha personalidade que goza do maior respecto, relacionada cos negocios de grans e sementes, e cuxa cómoda e importante oficina está situada dentro dun raio de cen millas da rúa Principal. Obedecendo aos ditados dos nosos sentimentos persoais, sempre o consideramos o mentor do noso mozo Telémaco, porque convén saber que na nosa cidade viu a luz o fundador da fortuna deste último. Terá interese o sabio local, ou quizais os marabillosos ollos das nosas belezas cidadás, en pescudar que fortuna é esta?

Cremos que Quintin Matsys era o FERREIRO de Anveres. Verb. Sap.»

Teño a convicción, baseada na miña grande experiencia, de que se nos días da miña prosperidade me dirixise ao Polo Norte, atoparía alí alguén, xa fose un esquimó errante ou un home civilizado, que me diría que Pumblechook foi o meu primeiro xefe e o promotor da miña fortuna.