Capítulo 27

«Meu querido señor Pip: Escribo por indicación do señor Gargery, a fin de comunicarlle que está a piques de saír para Londres en compañía do señor Wopsle e que lle sería moi agradable ter a ocasión de velo a vostede. Irá ao Hotel Barnard o martes pola mañá, ás nove, e no caso de que esta hora non lle sexa cómoda, faga o favor de deixalo dito. A súa pobre irmá está exactamente igual que cando vostede marchou. Todas as noites falamos de vostede na cociña, tratando de imaxinar o que vostede fai e di. Se parécelle que nos tomamos excesiva liberdade, perdóenos polo agarimo dos seus antigos días de pobreza.

Nada máis teño que dicirlle, querido señor Pip. Queda á súa disposición a súa sempre agradecida e afectuosa servidora,

Biddy»

«P. S.: El desexa dun modo especial que escriba mencionando as lavercas. Di que vostede xa o comprenderá. Así o espero, e creo que lle será agradable velo, aínda que agora sexa un cabaleiro, porque vostede sempre tivo bo corazón e el é un home moi bo e moi digno. Linllo todo, fóra da última frase, e el repite o seu desexo de que lle mencione outra vez as lavercas.»

Recibín esta carta por correo o luns pola mañá, de maneira que a visita de Joe debería ter lugar ao día seguinte. E agora debo confesar exactamente con que sensacións esperaba a chegada de Joe.

Non con pracer ningún, aínda que con el estivese ligado por tantos lazos; non, senón con bastante perplexidade, certa mortificación e algunha molestia. Se puidese afastalo pagando algo, seguramente dedicase a iso algún diñeiro. De todos os xeitos, consolábame bastante a idea de que iría visitarme á Pousada de Barnard e non a Hammersmith, e que, daquela, Bentley Drummle non podería velo. Pouco me importaba que o visen Herbert ou o seu pai, pois a ambos os respectaba; pero saberíame moi mal que o coñecese Drummle, porque a este desprezábao. Así, ocorre que, durante toda a vida, as nosas peores debilidades e baixezas cométense por mor das persoas a quen máis desprezamos.

Eu empezara a decorar sen tregua os cuartos que ocupaba na pousada, dun modo en realidade innecesario e pouco apropiado, sen contar co caras que resultaban aquelas loitas con Barnard.

Entón, os cuartos eran xa moi distintos de como os atopara, e eu gozaba do honor de ocupar algunhas páxinas enteiras nos libros de contabilidade dun tapiceiro veciño. Ultimamente empezara a gastar con tanta présa, que ata ata collín un criadiño, ao cal lle facía poñer polainas, e case podería dicirse de min que me convertín no seu escravo; porque en canto convertín aquel monstro (o raparigo procedía do refugallo da familia da miña lavandeira) e o vestín cunha chaqueta azul, un chaleco de cor canario, gravata branca, pantalón de cor crema e as botas altas antes mencionadas, observei que tiña moi pouco que facer e, en cambio, moito que comer, e estas dúas horribles necesidades amargábanme a existencia.

Ordenei a aquela pantasma vengadora que estivese no seu posto ás oito da mañá do martes, no vestíbulo (o cal tiña dous pés cadrados, segundo me demostraba o que me cargaron por unha alfombra), e Herbert aconselloume preparar algunhas cousas para o almorzo, crendo que serían do gusto de Joe. E aínda que me sentín sinceramente agradecido a el por mostrarse tan interesado e considerado, abrigaba o estraño receo de que se Joe viñese para ver a Herbert, este non se manifestaría tan satisfeito da visita.

Malia todo, dirixinme á cidade o luns pola noite, para estar disposto a recibir a Joe; levanteime cedo pola mañá e procurei que a saliña e a mesa do xantar tivesen o seu aspecto máis espléndido. Por desgraza, poallaba aquela mañá, e nin un anxo sería capaz de disimular o feito de que o edificio Barnard derramaba bágoas mesturadas con feluxe pola parte exterior da fiestra, coma se fose algún débil xigante desenfeluxador.

A medida que se achegaba a hora sentía maior desexo de escapar, pero o Vingador, en cumprimento das ordes recibidas, estaba no vestíbulo, e pronto oín a Joe pola escaleira. Coñecín que era el polos seus desamañados pasos ao subir os chanzos, pois os seus zapatos de cerimonia estábanlle sempre moi grandes, e tamén polo tempo que empregou en ler os nomes que atopaba ante as portas dos outros pisos no curso do ascenso. Cando por fin se detivo ante a parte exterior da nosa porta, puiden oír o seu dedo ao seguir as letras pintadas do meu nome, e logo, coa maior claridade, percibín a súa respiración no buraco da chave. Por fin rañou lixeiramente a porta, e Pepper, pois tal era o nome do raparigo vingador, anunciou «o señor Gargeryr». Crin que este non acabaría de limpar os pés no felpudo e que tería necesidade de saír para sacalo; mais por fin entrou.

–Joe! Como estás, Joe?

–Pip! Como está vostede, Pip?

Co bondadoso e honrado rostro resplandecente, deixou o chapeu no chan entre nós, colleume as dúas mans e empezou a levantalas e a baixalas coma se eu fose unha bomba último modelo.

–Teño moito gusto en verte, Joe. Dáme o teu chapeu.

Pero Joe, levantándoo coidadosamente con ambas as mans, coma se fose un niño de paxaros con ovos dentro, non quixo oír falar sequera de separarse daquel obxecto da súa propiedade e persistiu en permanecer en pé e falando sobre o chapeu, dun modo moi incómodo.

–Canto creceu vostede! –observou Joe–. Ademais engordou e ten un aspecto moi distinguido. –O bo Joe fixo unha pausa antes de descubrir esta última palabra e logo engadiu–: Seguramente honra vostede ao seu rei e ao seu país.

–E ti, Joe, parece que estás moi ben.

–Grazas a Deus –replicou Joe–, estou perfectamente. E a súa irmá non está peor que antes. Biddy pórtase moi ben e é sempre amable e cariñosa. E todos os amigos están ben e no mesmo sitio, fóra de Wopsle, que sufriu un cambio.

Mentres falaba así, e sen deixar de soster con ambas as mans o chapeu, Joe dirixía miradas circulares pola estancia, e tamén sobre a tea floreada da miña bata.

–Un cambio, Joe?

–Si –dixo Joe baixando a voz–. Deixou a igrexa e vai dedicarse ao teatro. E co desexo de ser cómico, veu a Londres comigo. E desexa –engadiu Joe poñendo por un momento o niño baixo o brazo esquerdo e metendo a man dereita para sacar un ovo– que se isto non resulta molesto para vostede, admita este papel.

Tomei o que Joe me daba e vin que era o engurrado programa dun teatriño que anunciaba a primeira aparición, naquela mesma semana, do «celebrado afeccionado provincial de fama extraordinaria, cuxa única actuación no teatro nacional causou a maior sensación nos círculos dramáticos locais».

–Estiveches nesa representación, Joe? –preguntei.

–Si –contestou Joe con énfase e solemnidade.

–Causou sensación?

–Si –dixo Joe–. Si. Houbo, sen dúbida, unha gran cantidade de mondas de laranxa, particularmente cando apareceu a pantasma. Pero hei de dicirlle, cabaleiro, que non me pareceu moi ben nin conveniente para que un home traballe a gusto verse interrompido constantemente polo público, que non cesaba de dicir «amén» cando el estaba falando coa pantasma. Un home puido servir na igrexa e ter daquela unha desgraza –engadiu Joe en ton sensible–, pero non hai razón para recordarllo nunha ocasión como aquela. E, ademais, cabaleiro, se a pantasma do pai dun non merece atención, quen a merecerá, cabaleiro? E máis aínda cando o pobre estaba ocupado en soster o chapeu de loito, que era tan pequeno que ata o mesmo peso das plumas facía que lle caese da cabeza.

Naquel momento, o rostro de Joe tivo a mesma expresión que se vise unha pantasma, e iso deume a entender que Herbert acababa de entrar na estancia. Así, pois, presenteinos un a outro, e o mozo Pocket ofreceulle a man, pero Joe retrocedeu un paso e seguiu agarrando o niño de paxaros.

–Son o seu servidor, cabaleiro –dixo Joe–, e espero que tanto vostede como o señor Pip... –Naquel momento, os seus ollos fixáronse no Vingador, que poñía unhas torradas na mesa, e demostrou con tanta claridade a intención de converter o raparigo nun dos nosos compañeiros, que eu engurrei a cella, deixándoo máis confuso aínda, –espero que estean vostedes ben, aínda que vivan nun lugar tan pechado. Talvez sexa esta unha boa pousada, de acordo coas opinións de Londres –engadiu Joe en ton confidencial–, e paréceme que debe de ser así; pero, pola miña banda, non tería aquí ningún porco no caso de que desexase cebalo e que a súa carne tivese bo sabor.

Tras dirixir esta «afagadora» observación cara aos méritos da nosa vivenda e en vista de que mostraba a tendencia de chamarme «cabaleiro», Joe foi invitado a sentar á mesa, pero antes mirou ao seu redor pola estancia, en busca dun lugar apropiado en que deixar o chapeu, coma se soamente puidese achalo en moi poucos obxectos raros, ata que por fin o deixou na esquina da cheminea, desde onde o chapeu caeu varias veces durante o curso do xantar.

–Quere vostede té ou café, señor Gargery? –preguntou Herbert, que sempre presidía a mesa polas mañás.

–Moitas grazas, cabaleiro –contestou Joe, completamente envarado–. Tomarei o que a vostede lle guste máis.

–Que lle parece o café?

–Moitas grazas, cabaleiro –contestou Joe, evidentemente desencantado pola proposición–. Xa que é vostede tan amable de elixir o café, non desexo contradicir a súa opinión. Pero non lle parece a vostede que é pouco axeitado para comer algo?

–Pois entón tome vostede té –dixo Herbert, servíndollo.

Naquel momento, o chapeu de Joe caeu da cheminea. El levantouse da cadeira e, tras collelo, volveu deixalo exactamente no mesmo sitio, coma se fose un detalle de excelente educación o feito de que tivese que caer moi pronto.

–Cando chegou vostede a Londres, señor Gargery?

–Foi onte pola tarde? –preguntouse Joe tras tusir ao amparo da súa man, coma se collese a tose ferina desde que chegara–. Non, non foi onte. Si, si, onte. Foi onte pola tarde –engadiu con ton que expresaba a súa seguridade, a súa satisfacción e a súa estrita exactitude.

–Viu vostede algo de Londres?

–Oh, si, señor! –contestou Joe–. Eu e Wopsle dirixímonos inmediatamente a visitar os almacéns da fábrica de betume. Pero pareceunos que non eran como nos debuxos dos anuncios que cravan nas portas das tendas. Paréceme –engadiu Joe para explicar mellor a súa idea –que os debuxaron demasiado arquitecturalísimamente.

Creo que Joe prolongaría aínda esta palabra, que para min era moi expresiva e indicadora dalgunha arquitectura que coñezo, de non ser porque naquel momento a súa atención foi providencialmente atraída polo seu chapeu, que rebotaba no chan. En realidade, aquela peza esixía a súa atención constante e unha rapidez de vista e de mans moi semellante á necesaria para coidar dun portelo. El facía as cousas máis extraordinarias para recollelo e demostraba niso a maior habilidade; tan pronto se precipitaba cara a el e o collía cando empezaba a caer, como se apoderaba del no momento en que estaba suspendido no aire. Logo trataba de deixalo noutros lugares da estancia, e ás veces pretendeu colgalo dalgún dos debuxos de papel da parede, antes de convencerse de que era mellor acabar dunha vez con aquela molestia. Finalmente meteuno no caldeiro para a auga sucia, onde me tomei a liberdade de poñer as mans.

En canto ao colo da camisa e ao da súa chaqueta, eran cousas que deixaban na maior perplexidade e á vez insolubles misterios. Por que un home habería de atormentarse en tal medida antes de persuadirse de que estaba vestido de todo? Por que suporía Joe necesario purificarse por medio do sufrimento, ao vestir o seu traxe dos domingos? Entón caeu nun inexplicable estado de meditación, mentres sostiña o garfo entre o prato e a boca; os seus ollos sentíronse atraídos cara a estrañas direccións; de cando en vez sobrecollíano fortes accesos de tose, e estaba sentado a tal distancia da mesa, que lle caía moito máis do que comía, aínda que logo aseguraba que non era así, e por iso sentín a maior satisfacción cando Herbert nos deixou para dirixirse á cidade.

Eu non tiña bo sentido dabondo nin tampouco bastante bos sentimentos para comprender que a culpa de todo era miña e que se eu me mostrase máis afable e ás miñas anchas con Joe, este demostraríame tamén menor envaramento e afectación nos seus modos. Estaba impaciente pola súa causa e moi irritado con el; e nesta situación, angustioume máis coas súas palabras.

–Estamos sós, cabaleiro? –empezou a dicir.

–Joe –interrompino con aspereza, –como te atreves a chamarme «cabaleiro»?

Miroume un momento con expresión de leve reproche e, malia o absurdo da súa gravata e dos seus colos, observei na súa mirada certa dignidade.

–Se estamos os dous sós –continuou Joe–, e como non teño a intención nin a posibilidade de permanecer aquí moitos minutos, debo terminar, aínda que mellor diría que debo empezar, mencionando o que me obrigou a gozar deste honor. Porque se non fose –engadiu Joe co seu antigo acento de lúcida exposición,–, se non fose porque o meu único desexo é serlle útil, non tería o honor de comer en compañía de cabaleiros nin de frecuentar o seu trato.

Estaba tan pouco disposto a observar outra vez a súa mirada, que non lle dirixín observación ningunha acerca do ton das súas palabras.

–Pois ben, cabaleiro –proseguiu Joe–. A cousa ocorreu así. Estaba nos Tres Barqueiros a outra noite, Pip –sempre que se dirixía a min afectuosamente chamábame «Pip», e cando volvía recobrar o seu ton cortés, dábame o tratamento de «cabaleiro»– e de súpeto chegou o señor Pumblechook na súa carruaxe. E ese individuo –engadiu Joe seguindo unha nova dirección nas súas ideas– ás veces peitéame a contrafío, dicindo por todas as partes que el era o amigo da infancia de vostede, que sempre o considerou como o seu compañeiro de xogo preferido.

–Iso é unha parvada. Xa sabes que este eras ti, Joe.

–Tamén o creo eu por completo, Pip –dixo Joe meneando ligxeiramente a cabeza–, aínda que iso teña agora pouca importancia, cabaleiro. En fin, Pip, ese mesmo individuo, que se volveu fanfurriñeiro, achegouse a min nos Tres Barqueiros (onde vou fumar unha pipa e tomar unha pinta de cervexa para refrescarme, ás veces, e a descansar do meu traballo, cabaleiro, pero nunca abuso) e díxome: «Joe, a señorita Havisham desexa falar contigo.»

–A señorita Havisham, Joe?

–Desexaba, segundo me dixo Pumblechook, falar comigo –aclarou Joe, sentando e mirando ao teito.

–E que máis, Joe? Continúa.

–Ao día seguinte, cabaleiro –proseguiu Joe, mirándome coma se eu estivese a gran distancia–, tras asearme convenientemente, fun ver á señorita A.

-–A señorita A, Joe? Refíreste á señorita Havisham?

–Iso é, cabaleiro –replicou Joe con formalidade legal, coma se estivese ditando o seu testamento–. A señorita A, chamada tamén Havisham. En canto me viu díxome o seguinte: «Señor Gargery: mantén vostede correspondencia co señor Pip?» E como eu recibira unha carta de vostede, puiden contestar: «Si, señorita.» (Cando casei coa súa irmá, cabaleiro, dixen «si», e cando lle contestei á súa amiga, Pip, tamén lle dixen «si»). «Quere vostede dicirlle, pois, que Estella volveu á casa e que tería moito gusto en velo?», engadiu.

Sentín que me ardía o rostro mentres miraba a Joe. Supoño que unha causa remota de semellante ardor puido ser a miña convicción de que, de coñecer o obxecto da súa visita, o recibiría bastante mellor.

–Cando cheguei á casa –continuou Joe– e lle pedín a Biddy que lle escribise esa noticia, negouse, dicindo: «Estou segura de que lle gustará máis que llo diga vostede de palabra. Agora estamos en vacacións, e a vostede tamén lle agradará velo. Daquela, vaia a Londres.» E agora xa rematei, cabaleiro –dixo Joe levantándose do seu asento–, e ademais, Pip, deséxolle que siga prosperando e alcance cada vez unha posición mellor.

–Pero xa te vas, Joe?

–Si, voume –contestou.

–Pero non vas volver para comer?

–Non –replicou.

Os nosos ollos atopáronse, e o tratamento de «cabaleiro» desapareceu daquel corazón viril mentres me daba a man.

–Pip, querido amigo, a vida está composta de moitas despedidas unidas unha a outra, e un home é ferreiro, outro é prateiro, outro xoieiro e outro broncista. Entre estes han de presentarse as naturais divisións, que é preciso aceptar segundo veñan. Se en algo houbo falta, esta é miña por completo. Vostede e eu non somos dúas persoas que poidamos estar xuntas en Londres nin noutra parte, aínda que nos coñezamos e nos entendamos como bos amigos. Non é que eu sexa orgulloso, senón que quero cumprir co meu deber, e nunca máis me verá vostede con este traxe que non me corresponde. Eu non debo saír da fragua, da cociña nin das engranaxes. Estou seguro de que cando me vexa vostede co meu traxe de faena, empuñando un martelo e coa pipa na boca, non atopará vostede ningunha falta en min, supoñendo que desexe vostede ir verme a través da fiestra da fragua, cando Joe, o ferreiro, se ache xunto á engra, cuberto co mandil, case queimado e aplicándose no seu antigo traballo. Eu son bastante torpe, pero comprendo as cousas. E por iso agora me despido e lle digo: querido Pip, que Deus o bendiga.

Non me trabucara ao imaxinar que aquel home estaba animado por sinxela dignidade. O corte do seu traxe convíñalle tan pouco mentres pronunciaba aquelas palabras como cando emprendese o seu camiño cara ao ceo. Tocoume cariñosamente a fronte e saíu. Tan pronto como me recobrei, saín tras el e busqueino nas rúas próximas, pero xa non puiden atopalo.