Capítulo 51

Non podería dicir cal era o meu propósito cando estaba empeñado en pescudar quen eran os pais de Estella. Xa observará o lector que o asunto non se me presentaba dun modo claro ata que me fixo reparar nel unha cabeza moito máis axuizada ca a miña.

Pero en canto Herbert e eu sostivemos a nosa importante conversa, fun presa da febril convicción de que non tiña máis remedio que aclarar por completo o asunto…, que non tiña que deixalo en repouso, senón que debía ir ver o señor Jaggers para pescudar toda a verdade. Non sei se facía todo iso en beneficio de Estella ou se, pola contra, me animaba o desexo de facer brillar sobre o home en cuxa salvación estaba tan interesado algúns reflexos do halo romántico que durante tantos anos rodeara a Estella. Talvez esta última posibilidade estaba máis preto da verdade.

Pero, sexa o que for, moi dificilmente me deixei disuadir de ir aquela noite á rúa Gerrard. Contiveron a miña impaciencia as razóns de Herbert, quen me deu a entender que se ía me fatigaría e empeoraría inutilmente, mentres que a salvación do meu fuxitivo dependía case en absoluto de min. E dicíndome, por último, que, ocorrese o que ocorrese, podería ir ao día seguinte visitar ao señor Jaggers, tranquiliceime e resigneime a quedarme na casa para que Herbert me curase as queimaduras. Á mañá seguinte saímos os dous, e na esquina das rúas Smithfield e Giltspur deixei a Herbert no seu camiño cara á City para dirixirme cara a Litle Britain.

En certas ocasións periódicas, o señor Jaggers e o señor Wemmick examinaban as súas contas, comprobaban os cobros e, nunha palabra, poñían en orde a súa contabilidade. En tales ocasións, Wemmick levaba os seus libros e os seus papeis ao despacho do señor Jaggers, e un dos empregados do piso superior ía ocupar o sitio de Wemmick. Ao entrar atopei este empregado no lugar do meu amigo, e por iso supuxen o que ocorría no despacho do señor Jaggers; non lamentei atopar aos dous xuntos, pois así Wemmick podería asegurarse de que eu non dicía nada que puidese comprometelo.

A miña aparición co brazo vendado e a chaqueta sobre os ombreiros, coma se fose unha capa, pareceu favorable para o meu propósito. Malia que mandara ao señor Jaggers unha breve relación do accidente en canto cheguei a Londres, faltábame darlle algúns detalles complementarios; e o especial da ocasión foi causa de que a nosa conversa fose menos seca e dura, e menos regulada polas leis da evidencia, que noutra oportunidade calquera. Mentres eu facía un relato do accidente, o señor Jaggers estaba en pé, ante o lume, segundo o seu costume. Wemmick reclinárase na cadeira, mirándome, coas mans nos petos do pantalón e a pluma posta horizontalmente no libro. As dúas brutais máscaras, que na miña mente eran inseparables dos procedementos legais, parecían preguntarse se naqueles mesmos instantes non estarían cheirando a queimado.

Terminada a miña narración e tras esgotarse as preguntas do señor Jaggers, exhibín a autorización da señorita Havisham para recibir as novecentas libras esterlinas destinadas a Herbert. Os ollos do señor Jaggers pareceron afundirse máis nas súas cuncas cando lle entreguei as taboíñas; colleunas e pasoullas a Wemmick, dándolle instrucións para que preparase o cheque a fin de asinalo. Mentres Wemmick o estendía, observeino, en tanto que o señor Jaggers, balanceándose lixeiramente sobre as súas brillantes botas, me miraba á súa vez.

–Lamento moito, Pip –dixo mentres eu gardaba o cheque no peto despois que el o asinou–, que non poidamos facer nada por vostede.

–A señorita Havisham preguntoume bondadosamente –repliquei– se podería facer algo no meu beneficio, pero contesteille que non.

–Todo o mundo debería coñecer os seus propios asuntos –dixo o señor Jaggers. E ao mesmo tempo observei que os beizos de Wemmick parecían articular silenciosamente as palabras: «Obxectos de valor facilmente transportables»–. De acharme no seu lugar, eu non lle contestaría que non –engadiu o señor Jaggers–, pero todo home debería coñecer mellor os seus propios asuntos.

–Os asuntos de calquera home –dixo Wemmick mirándome con certa expresión de reproche– son os obxectos de valor facilmente transportables.

Como crin que chegara a ocasión de tratar do asunto que tanto importaba ao meu corazón, volvinme cara ao señor Jaggers e díxenlle:

–Con todo, pedín unha cousa á señorita Havisham, cabaleiro. Pedinlle que me dese algúns informes relativos á súa filla adoptiva, e ela comunicoume todo o que sabía.

–Iso fixo? –preguntou o señor Jaggers inclinándose para mirar as botas e enderezándose logo–. Ah! Creo que eu non o faría, de acharme en lugar da señorita Havisham. Ela mesma debería coñecer mellor os seus propios asuntos.

–Coñezo bastante máis que a señorita Havisham a historia da nena adoptada por ela. Sei quen é a súa verdadeira nai.

O señor Jaggers dirixiume unha mirada interrogadora e repetiu:

–A súa nai?

–Vin a súa nai nos tres últimos días.

–De verdade? –preguntou o señor Jaggers.

–E vostede tamén, cabaleiro. Vostede viuna aínda máis recentemente.

–De verdade?

–Se cadra sei máis da historia de Estella que vostede mesmo –dixen–. Tamén sei quen é o seu pai.

A expresión do rostro do señor Jaggers, pois aínda que tiña demasiado dominio sobre si mesmo para expresar asombro non puido impedir certa mirada de estrañeza, deume a certeza de que non estaba informado de tanto. Eu sospeitábao xa, a xulgar polo relato de Provis (segundo mo transmitira Herbert), quen dixo que procurara permanecer na sombra; o cal relacionei co detalle de que non foi cliente do señor Jaggers ata cousa de catro anos máis tarde e en ocasión en que non tiña razón ningunha para dar a coñecer a súa verdadeira identidade. Porén, non estiven seguro da ignorancia do señor Jaggers acerca do particular como me constaba agora.

–De maneira que vostede coñece ao pai desa señorita, Pip? –preguntou o señor Jaggers.

–Si –contestei–. Chámase Provis… De Nova Gales do Sur.

Ata o mesmo señor Jaggers se sobresaltou ao oír estas palabras. Foi o sobresalto máis leve que podía sufrir un home, o máis coidadosamente contido e máis rapidamente exteriorizado; pero sobresaltouse, aínda que converteu o seu movemento de sorpresa no que adoitaba facer para coller o seu pano. Non sei como recibiu Wemmick aquela noticia, porque naqueles momentos temía miralo, para que o señor Jaggers non adiviñase que entre os dous houbera comunicacións ignoradas por el.

–E en que se apoia, Pip –preguntou moi friamente o señor Jaggers, deténdose no seu movemento de levar o pano ao nariz–, en que se apoia ese Provis para reivindicar esa paternidade?

–Non pretende nada diso –contestei–, nin o fixo nunca, porque ignora por completo a existencia desa filla.

Por unha vez fallou o poderoso pano. A miña resposta foi tan inesperada que devolveu o pano ao peto sen terminar a acción habitual. Cruzou os brazos e miroume con severa atención, aínda que con rostro inmutable.

Entón deille conta de todo o que sabía e de como cheguei a sabelo; coa única reserva de que lle dei a entender que sabía pola señorita Havisham o que, en realidade, coñecía grazas a Wemmick. Niso fun moi coidadoso. E nin sequera mirei a Wemmick ata que permaneceu silencioso uns instantes coa mirada fixa na do señor Jaggers. Cando por fin volvín os ollos cara ao señor Wemmick, observei que tomara a pluma e que estaba moi atento no seu traballo.

–Ah! –dixo por fin o señor Jaggers mentres se dirixía aos papeis que tiña na mesa–. En que estabamos, Wemmick, cando entrou o señor Pip?

Non puiden resignarme a ser esquecido de tal modo e dirixinlle unha súplica apaixonada, case indignada, para que fose máis franco e leal comigo. Recordeille as falsas esperanzas en que vivira, o moito tempo que as alimentei e os descubrimentos que fixera; ademais, aludín ao perigo que me tiña conturbado. Representeime como digno de merecer un pouco máis de confianza pola súa banda, a cambio da que eu acababa de demostrarlle. Díxenlle que non o censuraba, nin me inspiraba ningún receo nin sospeita, senón que desexaba tan só que confirmase o que eu cría ser verdade. E se quería preguntarme por que desexaba todo iso e por que me parecía ter algún dereito a coñecer estas cousas, entón diríalle, por moi pouca importancia que el dese a tan pobres soños, que amara a Estella con toda a miña alma e desde moitos anos atrás, e que, malia perdela e a miña vida haber de ser triste e solitaria, todo o que se referise a ela érame máis querido que outra cousa calquera no mundo. E observando que o señor Jaggers permanecía mudo e silencioso e, en aparencia, tan obstinado coma sempre, malia a miña súplica, volvinme a Wemmick e díxenlle:

–Wemmick, sei que é vostede un home de bo corazón. Tiven ocasión de visitar a súa agradable morada e o seu ancián pai, así como coñezo todos os inocentes entretementos cos que alegra vostede a súa vida de negocios. E rógolle que diga ao señor Jaggers unha palabra no meu favor e lle demostre que, téndoo todo en conta, debería ser un pouco máis franco comigo.

Xamais vin dous homes que se mirasen dun modo máis raro que o señor Jaggers e Wemmick tras pronunciar este apóstrofe. No primeiro instante cheguei a temer que Wemmick fose despedido no acto; pero recobrei o ánimo ao notar que a expresión do rostro de Jaggers se fundía en algo parecido a un sorriso e que Wemmick parecía máis atrevido.

–Que é isto? –preguntou o señor Jaggers.

–Vostede ten un pai ancián e goza de toda sorte de agradables entretementos?

–E que? –replicou Wemmick–. Que importa iso se non o traio á oficina?

–Pip –dixo o señor Jaggers poñéndome a man sobre o brazo e sorrindo francamente–, este home debe de ser o máis astuto impostor de Londres.

–Nada diso –replicou Wemmick, envalentonado–. Creo que vostede é outro que tal.

E cambiaron unha mirada igual á anterior, cada un deles receando que o outro o enganaba.

–Vostede, cunha agradable morada? –dixo o señor Jaggers.

–Tendo en conta que iso non prexudica en nada a marcha dos negocios –replicou Wemmick–, pode vostede esquecelo por completo. E agora chegou a ocasión de que lle diga, señor, que non me sorprendería absolutamente nada que, pola súa banda, estea procurando gozar dunha agradable morada calquera día destes, cando xa se cansase de todo este traballo.

O señor Jaggers moveu dúas ou tres veces a cabeza e, positivamente, suspirou.

–Pip –dixo logo–, non falemos deses «pobres soños». Sabe vostede máis ca min dalgunhas cousas, pois ten informes máis recentes ca os meus. Pero, con respecto ao demais, vou poñerlle un exemplo, aínda que advertíndolle que non admito nin confeso nada.

Esperou a miña declaración de entender perfectamente que, dun modo claro e expreso, non admitía nin confesaba cousa ningunha.

–Agora, Pip –engadiu o señor Jaggers–, supoña vostede o que segue: supoña que unha muller, nas circunstancias que expresou vostede, tiña oculta a súa filla e que se viu obrigada a mencionar tal detalle ao seu conselleiro legal cando este lle comunicou a necesidade de estar informado de todo, para saber, con vistas á defensa, a realidade do ocorrido acerca da nena. Supoñamos que, ao mesmo tempo, tivese o encargo de buscar unha nena para unha señora excéntrica e rica que se propoñía criala e adoptala.

–Sigo o seu razoamento, señor.

–Supoñamos que o conselleiro legal vivise rodeado dunha atmosfera de maldade e que acerca dos nenos non vise outra cousa senón que eran procreados en gran número e que estaban destinados a unha destrución segura. Sigamos supoñendo que, coa maior frecuencia, vía e asistía a solemnes xuízos contra nenos acusados de feitos criminais, e que os pobriños sentaban no banco dos acusados para que todo o mundo os vise; supoñamos aínda que todos os días vía como os encarceraban, azoutaban, transportaban, abandonaban ou os botaban de todas as partes, xa de antemán cualificados como carne de presidio, e que os desgraciados non crecían máis que para ser aforcados. Supoñamos que case todos os nenos que tiña ocasión de ver nas súas ocupacións diarias podía consideralos como freza que acabaría converténdose en peixes que as súas redes collerían un día ou outro, e que serían acusados, defendidos, condenados, deixados na orfandade e molestados dun modo a outro.

–Sigo o seu razoamento, señor.

–Sigamos supoñendo, Pip, que había unha fermosa nena daquela morea que podía ser salvada; á cal o seu pai cría morta e pola cal non se atrevería a facer indagación nin movemento ningún, e con respecto a cuxa nai o conselleiro legal tiña este poder: «Sei o que fixeches e como o fixeches. Fixeches iso e o de máis alá e logo tomaches tales e tales precaucións para evitar as sospeitas. Adiviñei todos os teus actos, e dígocho para que o saibas. Sepárate da nena, a non ser que sexa necesario presentala para demostrar a túa inocencia, e en tal caso non dubides de que aparecerá no momento conveniente. Entrégame a nena e eu farei canto me sexa posible para poñerte en liberdade. Se te salvas, tamén se salvará a túa nena; se es condenada, a túa filla, polo menos, salvaríase.» Supoñamos que se fixo así e que a muller foi absolta.

–Entendo perfectamente.

–Pero xa advertín que non admito que iso sexa verdade e que non confeso nada.

–Queda entendido que vostede non admite nada diso.

E Wemmick repetiu:

–Non admite nada.

–Supoñamos aínda, Pip, que a paixón e o medo á morte alterase algo a intelixencia daquela muller e que, cando se viu en liberdade, tivese medo do mundo e se fose co seu conselleiro legal en busca dun refuxio. Supoñamos que el a admitiu e que dominou o seu antigo carácter feroz e violento, advertíndolle, cada vez que se exteriorizaba no máis mínimo, que estaba aínda no seu poder como cando foi xulgada. Comprende vostede ese caso imaxinario?

–Por completo.

–Supoñamos, ademais, que a nena creceu e que casou por diñeiro. A nai vivía aínda e o pai tamén. Deamos por suposto que o pai e a nai, sen saber nada un doutro, vivían a tantas ou cantas millas de distancia, ou iardas, se lle parece mellor. Que o segredo seguía séndoo, pero que vostede logrou sorprendelo. Supoña isto último e reflexione agora co maior coidado.

–Xa o fago.

–E tamén rogo a Wemmick que reflexione coidadosamente.

–Xa o fago –contestou Wemmick.

–En beneficio de quen pode vostede revelar o segredo? En beneficio do pai? Paréceme que non por iso se mostraría máis indulxente coa nai. En beneficio da nai? Creo que se cometeu o crime, máis segura estaría onde se ache agora. En beneficio da filla? Non creo que lle dese moito gusto coñecer tales ascendentes, nin que soubese iso o seu marido; tampouco lle sería moi útil volver á vida de deshonra de que estivo separada por espazo de vinte anos e que agora se apoderaría dela para toda a súa existencia ata a fin dos seus días. Pero engadamos ás nosas suposicións que vostede amaba esa moza, Pip, e que a fixo obxecto deses «pobres soños» que nunha ou noutra ocasión se albergaron nas cabezas de máis homes dos que imaxina. Pois antes que revelar este segredo, Pip, creo mellor que, sen pensalo máis, se cortase vostede a man esquerda, que agora leva vendada, e logo lle pasase o coitelo a Wemmick para que tamén lle cortase a dereita.

Mirei a Wemmick, cuxo rostro tiña unha expresión grave. Sen cambiala, tocou os beizos co índice, e niso imitámolo o señor Jaggers e eu.

–Agora, Wemmick –engadiu Jaggers recobrando o seu ton habitual–, dígame vostede onde estabamos cando entrou o señor Pip.

Quedei alí uns momentos mentres eles renovaban o traballo, e observei que se repetían as súas estrañas e mutuas miradas, aínda que coa diferenza de que agora cada un deles parecía arrepentirse de deixar entrever ao outro un lado débil, e completamente afastado dos negocios, nos seus respectivos caracteres. Supoño que por esta mesma razón se mostrarían inflexibles un con outro; o señor Jaggers parecía un ditador, e Wemmick xustificábase obstinadamente cando se presentaba a máis pequena interrupción. Nunca os viu en tan malos termos, porque, por regra xeral, marchaban os dous moi ben e de completo acordo.

Pero, felizmente, sentíronse aliviados en gran maneira pola entrada de Mike, o cliente do gorro de peles que tiña o costume de limpar o nariz coa manga e a quen coñecín o primeiro día da miña aparición naquel lugar. Aquel individuo, que xa na súa propia persoa ou nalgún membro da súa familia parecía estar sempre nalgún apuro (o cal en tal lugar equivalía a Newgate) entrou con obxecto de dar conta de que a súa filla fora presa pola sospeita de que se dedicaba a roubar nas tendas. E mentres comunicaba esta triste ocorrencia a Wemmick, en tanto que o señor Jaggers permanecía con aire maxistral ante o lume, sen tomar parte na conversa, os ollos de Mike derramaron unha bágoa.

–Que lle pasa a vostede?–preguntou Wemmick coa maior indignación–. Para que vén vostede chorar aquí?

–Non choraba, señor Wemmick.

–Si ­–contestoulle este–. Como se atreve? Se non se acha en situación de vir aquí, para que vén goteando como unha mala pluma? Que se propón con iso?

–Non sempre pode o home conter os seus sentimentos, señor Wemmick –replicou humildemente Mike.

–Os seus que? –preguntou Wemmick, furioso–. Dígao outra vez!

–Oia vostede, bo home –dixo o señor Jaggers dando un paso e sinalando a porta–. Saia inmediatamente desta oficina! Aquí non temos sentimentos. Fóra!

–Teno moi merecido –dixo Wemmick–. Fóra!

Así, pois, o desgraciado Mike retirouse humildemente, e o señor Jaggers e Wemmick recobraron, en aparencia, a súa boa intelixencia e renovaron o traballo con tan bo ánimo coma se acabasen de tomar o xantar.