Capítulo 44

Atopei á señorita Havisham e a Estella na estancia en que estaba a mesa tocador e onde ardían as candeas nos candelabros das paredes. A primeira estaba sentada nun canapé ante o lume, e Estella, nun almofadón aos seus pés. A moza facía calceta, e a señorita Havisham mirábaa. Ambas levantaron os ollos cando eu entrei, e as dúas déronse conta da alteración do meu rostro. Comprendino así pola mirada que cambiaron.

–Que vento o trouxo, Pip? –preguntou a señorita Havisham.

Aínda que me miraba en fite, deime de conta de que estaba algo confusa. Estella interrompeu un momento o seu labor de calceta, fixando en min os seus ollos, e logo continuou traballando, e polo movemento dos seus dedos, coma se fose a linguaxe convencional dos xordomudos, pareceume comprender que se daba de conta de que eu descubrira o meu benefactor.

–Señorita Havisham –dixen–, onte fun a Richmond con obxecto de falarlle a Estella; pero, observando que algún vento a trouxera aquí, seguina.

A señorita Havisham indicoume por terceira ou cuarta vez que sentase, e por iso tomei a cadeira que había ante a mesa tocador, a que lle vira ocupar tantas veces. E aquel lugar cheo de ruínas e de cousas mortas pareceume o máis indicado para min aquel día.

–O que quería dicir a Estella, señorita Havisham, direino agora ante vostede mesma... en poucos instantes. As miñas palabras non a sorprenderán nin a desgustarán. Son tan desgraciado como pode vostede desexar.

A señorita Havisham continuaba mirándome en fite, Polo movemento dos dedos de Estella comprendín que tamén ela esperaba o que ía dicir, pero non levantou a vista cara a min.

–Descubrín quen é o meu benefactor. Non foi un descubrimento afortunado, e seguramente iso non ha de contribuír a mellorar a miña reputación, a miña situación e a miña fortuna. Hai razóns que me impiden dicir nada máis acerca do particular, porque o segredo non me pertence.

Mentres gardaba silencio por un momento, mirando a Estella e pensando como continuaría, a señorita Havisham murmurou:

–O segredo non te pertence. Que máis?

–Cando me fixo vostede vir aquí, señorita Havisham; cando eu vivía na aldea próxima, que oxalá non abandonase nunca..., supoño que entrei aquí como podería entrar outro raparigo calquera..., como unha especie de criado, para satisfacer unha necesidade ou un capricho e para recibir o salario correspondente.

–Si, Pip –replicou a señorita Havisham, afirmando ao mesmo tempo coa cabeza–. Nese concepto entraches nesta casa.

–E que o señor Jaggers...

–O señor Jaggers –dixo a señorita Havisham interrompéndome con firmeza– non tiña nada que ver con iso e non sabía unha palabra ao respecto. El é o meu avogado e, por casualidade, érao tamén do teu benefactor. Do mesmo xeito mantén relación con outras moitas persoas, coas que podía ocorrer o mesmo. Pero sexa como for, sucedeu así e ninguén ten a culpa diso.

Calquera que contemplase entón o seu desmedrado rostro podería ver que non se escusaba nin mentía.

–Pero cando eu caín no erro, no que crin por espazo de tanto tempo, vostede deixoume sumido nel –dixen.

–Si –contestoume, afirmando outra vez con movementos de cabeza–, deixeite no erro.

–Foi iso un acto bondadoso?

–E por que –exclamou a señorita Havisham golpeando o chan co seu bastón e encolerizándose de súpeto, de maneira que Estella a mirou sorprendida–, por que hei de ser bondadosa?

A miña queixa carecía de base, e por iso non proseguín. Así llo manifestei cando ela quedou pensativa tras a súa irritada réplica.

–Ben, ben –dixo–. Que máis?

–Fun pagado liberalmente polos servizos prestados aquí –dixen para facela acougar–, e recibín o beneficio de ser posto de aprendiz con Joe, de maneira que tan só fixen estas observacións para informarme debidamente. O que segue ten outro obxecto, e espero que menos interesado. Ao permitirme que continuase no meu erro, señorita Havisham, vostede castigou ou puxo a proba –se estas expresións non lle desagradan e podo usalas sen ofendela– aos seus egoístas parentes.

–Si. Eles tamén o imaxinaron, como ti. Para que había de molestarme en rogarche a ti ou en suplicarlles a eles que non supuxésedes semellante cousa? Vós mesmos fabricastes os vosos propios enganos. Eu non tiven parte ningunha niso.

Esperando a que de novo acougase, porque tamén pronunciou estas palabras moi irritada, continuei:

–Fun vivir cunha familia emparentada con vostede, señorita Havisham, e desde que cheguei a Londres mantiven con eles constante relación. Cónstame que sufriron honradamente o mesmo engano ca min. E cometería unha falsedade e unha baixeza se non lle dixese a vostede, tanto se é do seu agrado coma se non e tanto se me presta crédito coma se non me cre, que se equivoca profundamente ao xulgar mal ao señor Matthew Pocket e ao seu fillo Herbert, no caso de que supoña que non son xenerosos, leais, sinceros e incapaces de calquera cousa que sexa indigna ou egoísta.

–Son os teus amigos –obxectou a señorita Havisham.

–Eles mesmos me ofreceron a súa amizade –repliquei– precisamente cando imaxinaban que eu prexudicara os seus intereses. Pola contra, paréceme que nin a señorita Sarah Pocket nin a señorita Georgiana, nin a señora Camila eran amigas miñas.

Este contraste impresionouna, segundo observei con satisfacción. Miroume fixamente por uns instantes e logo dixo:

–Que queres para eles?

–Soamente –contesteille– que non os confunda cos demais. É posible que teñan o mesmo sangue, pero pode estar vostede segura de que non son iguais.

Sen deixar de mirarme atentamente, a señorita Havisham repetiu:

–Que queres para eles?

–Non son tan astuto, xa o ve vostede –díxenlle en resposta, dándome conta de que me ruborizaba un pouco–, para crer que podo ocultarlle, aínda querendo, que desexo algo. Se vostede, señorita Havisham, pode dedicar o diñeiro necesario para facer un gran servizo ao meu amigo Herbert, algo que resolvería a súa vida enteira, aínda que, dada a natureza do caso, debería facerse sen que el o soubese, eu podería indicarlle o modo de levalo a cabo.

–Por que ha de facerse sen que el o saiba? –preguntou, apoiando as mans no seu bastón, a fin de poder mirarme con maior atención.

–Porque –repliquei– eu mesmo empecei a prestarlle este servizo hai máis de dous anos, sen que el o soubese, e non quero que se decate do que por el fixen. Non podo explicar a razón de que xa non me sexa posible continuar favorecéndoo. Iso é unha parte do segredo que pertence a outra persoa e non a min.

Gradualmente, a señorita Havisham apartou de min a súa mirada e volveuna cara ao lume. Tras contemplalo por un espazo de tempo que, dado o silencio reinante e a escasa luz das candeas, pareceu moi longo, sobresaltouse ao oír o ruído que fixeron varias brasas ao esborrallarse, e de novo volveu mirarme, primeiro case sen verme e logo con atención cada vez máis concentrada. Mentres tanto, Estella non deixara de facer calceta. Cando a señorita Havisham fixou en min a súa atención, engadiu, coma se no noso diálogo non houbese a menor interrupción:

–Que máis?

–Estella –engadín volvéndome entón cara á moza e esforzándome en facer firme a miña voz trémula–, xa sabe vostede que a amo. Xa sabe vostede que a amei sempre coa maior tenrura.

Ela levantou os ollos para fixalos no meu rostro, ao verse interpelada de tal xeito, e miroume con aspecto sereno. Vin entón que a señorita Havisham nos miraba, fixando alternativamente os seus ollos en nós.

–Diríalle isto antes, a non ser polo meu longo erro, pois este inducíame a esperar, crendo que a señorita Havisham nos destinara un ao outro. Mentres crin que vostede tiña que obedecer, contívenme para non falar, pero agora debo dicirllo.

Sempre serena e sen que os seus dedos se detivesen, Estella moveu a cabeza.

–Xa sei –dixen en resposta á súa muda contestación–, xa sei que non teño a esperanza de poder chamala miña, Estella. Ignoro o que será de min moi pronto, o pobre que serei ou onde terei que ir. Porén, ámoa. Ámoa desde a primeira vez que a vin nesta casa.

Mirándome con inquebrantable serenidade, moveu de novo a cabeza.

–Sería cruel por parte da señorita Havisham, horriblemente cruel, ferir a susceptibilidade dun pobre raparigo e torturarme durante estes longos anos cunha esperanza va e un cortexo inútil, no caso de que reflexionase acerca do que facía. Pero creo que non pensou niso. Estou persuadido de que as súas propias penas lle fixeron esquecer as miñas, Estella.

Vin que a señorita Havisham levaba a man ao corazón e a deixaba alí mentres continuaba sentada e mirándonos, sucesivamente, a Estella e a min.

–Parece –dixo Estella coa maior tranquilidade– que existen sentimentos e ilusións, pois non sei como chamalos, que non me é posible comprender. Cando vostede me di que me ama, comprendo o que quere dicir, como frase significativa, pero nada máis. Non esperta vostede nada no meu corazón nin conmove nada nel. E non me importa o máis mínimo canto diga. Moitas veces tratei de avisalo acerca disto. Non é certo?

–Si –contestei tristemente.

–Si. Pero vostede non quería darse por avisado, porque imaxinaba que lle falaba de broma. E agora cre vostede o mesmo?

–Crin, coa esperanza de comprobalo logo, que non mo dicía en serio. Vostede, tan nova, tan feliz e tan fermosa, Estella! Seguramente, iso está en desacordo coa Natureza.

–Está na miña natureza –replicou. E a continuación engadiu significativamente–: Está na natureza formada no meu interior. Establezo unha gran diferenza entre vostede e todos os demais cando lle digo isto. Non podo facer máis.

–Non é certo –preguntei– que Bentley Drummle está nesta cidade e que a cortexa a vostede?

–É verdade –contestou ela referíndose ao meu inimigo con expresión de profundo desdén.

–É certo que vostede alenta as súas pretensións, que sae a pasear a cabalo na súa compañía e que esta mesma noite el ceará con vostede?

Pareceu algo sorprendida de que estivese informado de todo iso, pero de novo contestou:

–É certo.

–Teño a esperanza de que vostede non poderá amalo, Estella.

Os seus dedos quedaron quietos por vez primeira cando me contestou, algo irritada:

–Que lle dixen antes? Segue imaxinando, malia todo, que non lle falo con sinceridade?

–Non é posible que vostede case con el, Estella.

Mirou á señorita Havisham e quedou un momento pensativa, co labor entre as mans. Logo exclamou:

–Por que non dicirlle a verdade? Vou casar con el.

Deixei caer a cara entre as mans, pero logrei dominarme mellor do que esperaba, tendo en conta a agonía que me produciron tales palabras. Cando de novo levantei o rostro, advertín tan triste mirada no da señorita Havisham, que me impresionei malia a miña dor.

–Estella, querida Estella, non permita vostede que a señorita Havisham a leve a dar ese paso fatal. Rexéiteme para sempre (xa o fixo vostede, e cónstame), pero entréguese a outra persoa mellor que Drummle. A señorita Havisham entrégaa a vostede a el como o maior desprezo e a maior inxuria que pode facer de todos os demais admiradores de vostede, moito mellores que Drummle, e aos poucos que verdaderamente a aman. Entre eses poucos pode haber algún que a queira tanto coma min, aínda que ningún que a ame de tanto tempo. Acepte vostede a calquera deles e, xa que será vostede máis feliz, eu soportarei mellor a miña desdita.

A miña vehemencia pareceu espertar nela o asombro, coma se sentise algunha compaixón, iso supoñendo que chegase a comprenderme.

–Vou casar con el –dixo con voz algo máis cariñosa–. Estanse facendo os preparativos para a miña voda e casarei pronto. Por que mestura vostede inxuriosamente en todo iso o nome da miña nai adoptiva? Obro pola miña iniciativa propia.

–É iniciativa de vostede, Estella, entregarse a unha besta?

–A quen quere vostede que me entregue? Acaso a un deses homes que se darían conta inmediatamente, no caso de que alguén poida sentir iso, de que eu non o quero en absoluto? Pero non hai máis que falar. É cousa feita. Vivirei ben, e o mesmo lle ocorrerá ao meu marido. E en canto a levarme, segundo vostede di, a dar este paso fatal, saiba que a señorita Havisham preferiría que esperase e non casase axiña que; pero estou cansada xa da vida que levei ata agora, que ten moi poucos encantos para min, e desexo cambiala. Non falemos máis, porque non poderemos comprendernos mutuamente.

–Cun home tan estúpido e tan animal? –exclamei desesperado.

–Non teña vostede coidado, que non serei unha bendición para el –díxome Estella–. Non serei nada diso. E agora, aquí ten vostede a miña man. Despedirémonos tras esta conversación, rapaz visionario... ou home?

–Oh Estella! –contestei mentres as miñas amargas bágoas caían sobre a súa man, malia os meus esforzos por contelas.

–Aínda que eu quedase en Inglaterra e puidese vela como todos os demais, como podería resignarme a vela convertida en esposa de Drummle?

–Parvadas! –dixo–. Iso pasará en moi pouco tempo.

–Xamais, Estella!

–Dentro dunha semana xa non se acordará de min.

–Que non me acordarei de vostede! É unha parte da miña propia vida, parte de min mesmo. Estivo vostede en cada unha das liñas que lin, desde que vin aquí por vez primeira, cando era un raparigo ordinario e rudo, cuxo pobre corazón xa feriu vostede entón. Estivo vostede en todas as esperanzas que desde entón tiven... no río, nas velas dos barcos, nas brañas, nas nubes, na luz, na escuridade, no vento, nos bosques, no mar, nas rúas. Foi vostede a imaxe de toda graciosa fantasía que a miña mente puido forxar. As pedras de que están construídas os máis grandes edificios de Londres non son máis reais, nin é máis imposible que as súas mans as quiten do seu sitio, que separar de min a súa influencia antes, agora e sempre. Ata a última hora da miña vida, Estella, non ten vostede máis remedio que seguir sendo parte de min mesmo, parte do ben que exista en min, así como tamén do mal que en min se albergue. Pero neste momento da nosa separación asócioa tan só co ben, e fielmente recordareina confundida con el, pois malia toda a miña dor nestes momentos, sempre me fixo vostede máis ben que mal. Oh, que Deus a bendiga e que El a perdoe!

Ignoro en que éxtase de infelicidade pronunciei estas entrecortadas palabras. A rapsodia fluía dentro de min como o sangue dunha ferida interna e saía ao exterior. Levei a súa man aos meus beizos, sosténdoa alí uns momentos, e logo afasteime. Pero sempre recordei –e pronto ocorreu iso por unha razón máis poderosa– que así como Estella me miraba con incrédulo asombro, o espectral rostro da señorita Havisham, que seguía coa man apoiada no corazón, parecía expresar a compaixón e o remorso.

Todo acabara! Todo quedaba lonxe! E tan sumido na dor estaba ao saír, que ata a mesma luz do día me pareceu máis escura que ao entrar. Por uns momentos oculteime pasando por estreitas ruelas, e logo emprendín o camiño a pé, en dirección a Londres, pois comprendía que non me sería posible volver á pousada e ver alí a Drummle. Tampouco me sentía con forzas para sentar no coche e sufrir a conversación dos viaxeiros, e o mellor que podería facer era fatigarme en extremo.

Era xa máis de medianoite cando crucei a Ponte de Londres. Seguindo as rúas estreitas e intrincadas que naquel tempo se dirixían cara ao Oeste, preto da beira do Middlesex, o meu camiño máis directo cara ao Temple era seguindo a beira do río, a través de Whitefriars. Non me esperaban ata a mañá seguinte, pero como eu tiña as miñas chaves, aínda que Herbert xa estivese deitado, podería entrar sen molestalo.

Como raras veces chegaba á porta de Whitefriars logo de estar pechada a do Temple, e, por outra banda, eu ía cheo de barro e estaba canso, non me molestou que o porteiro me examinase coa maior atención mentres tiña aberta lixeiramente a porta para permitirme a entrada. E para auxiliar a súa memoria, pronunciei o meu nome.

–Non estaba seguro por completo, señor, aínda que mo parecía. Aquí hai unha carta, cabaleiro. O mensaxeiro que a trouxo dixo que talvez vostede sería tan amable de lela á luz do meu farol.

Moi sorprendido por esta indicación, tomei a carta. Estaba dirixida ao cabaleiro Philip Pip, e na parte superior do sobrescrito víanse as palabras: «FAGA O FAVOR DE LER A CARTA AQUÍ.» Abrina mentres o vixiante sostiña o farol, e dentro achei unha liña, de letra de Wemmick, que dicía: «NON VAIA Á SÚA CASA».