Capítulo 35

Aquela era a primeira vez que se abría unha tumba no camiño da miña vida, e foi extraordinario o efecto que iso me produciu. Día e noite asaltábame o recordo da miña irmá, sentada na súa butaca xunto ao lume da cociña. E pensar que subsistise esta última sen a miña irmá resultábame de difícil comprensión. Así como nos últimos tempos apenas ou nunca pensei nela, naquel momento tiña a estraña idea de que ía vela pola rúa, vindo cara a min, ou que de súpeto chamaría á porta. Tamén na miña vivenda, coa cal xamais estivo a miña irmá asociada, parecía reinar a impresión da morte e a suxestión perpetua do son da súa voz, ou dalgunha peculiaridade do seu rostro ou da súa figura, coma se aínda vivise e me visitas alí con frecuencia.

Calquera que puidesen ser as miñas esperanzas e a miña fortuna, é dubidoso que eu recordase á miña irmá con moita tenrura. Pero supoño que sempre pode existir certo pesar aínda que o agarimo non sexa grande. Baixo a súa influencia (e quizais ocupando o lugar dun sentimento máis tenro), sentín violenta indignación contra o criminal por cuxa causa sufrira tanto aquela pobre muller, e sen ningunha dúbida, se tivese probas suficientes, perseguiría vengativamente ata o último extremo a Orlick ou a calquera outro.

Tras escribir a Joe para ofrecerlle os meus consolos, e asegurándolle que non deixaría de asistir ao enterro, pasei aqueles días intermedios no curioso estado mental que xa describín. Saín cedo pola mañá e detívenme no Xabaril Azul con tempo máis que suficiente para dirixirme á fragua.

Outra vez corría o verán, e o tempo era moi agradable mentres fun, paseando, cara á fragua. Entón recordei coa maior precisión a época en que non era máis que un neno indefenso e a miña irmá non me consentía certamente. Pero recordeino con maior suavidade, que ata fixo máis levadeiro o mesmo recordo de «Apalpador». Entón o aroma das fabas e do trevo insinuaba no meu corazón que chegaría o día en que sería agradable para a miña memoria que outros, ao pasear á luz do sol, se sentisen algo emocionados ao pensar en min.

Por fin cheguei ante a casa, e vin que Trabb & Co. procederan a preparar o enterro, posesionándose da casa. Dúas persoas absurdas e de triste aspecto, cada unha delas lucindo un bastón envolto nunha vendaxe negro, coma se tal instrumento puidese resultar consolador para alguén, estaban situadas ante a porta principal da casa; nunha delas recoñecín un criado despedido do Xabaril Azul por meter nun serradoiro a unha parella de recén casados que facían a súa viaxe de noivos, a consecuencia dunha fenomenal borracheira que sufría e que lle obrigou a agarrarse con ambos os brazos ao pescozo do seu cabalo para non caer. Todos os rapaces da aldea, e moitas mulleres tamén, admiraban a aqueles enloitados gardiáns, contemplando as pechadas fiestras da casa e da fragua; cando eu cheguei, un dos dous gardiáns, o criado, chamou á porta como dando a entender que eu estaba tan angustiado pola pena que nin sequera me quedaba forza para facelo coas miñas propias mans.

O outro enloitado gardián, un carpinteiro que nunha ocasión comera dous gansos por unha aposta, abriu a porta e introduciume na sala de cerimonia. Alí, o señor Trabb tomara para si a mellor mesa, provisto dos necesarios permisos, e corría ao seu cargo unha especie de bazar de loito, axudándose de regular cantidade de alfinetes negros. No momento da miña chegada acababa de poñer unha gasa no chapeu de alguén, cos extremos daquela anoados e moi longos, e tendeume a man pedíndome o meu chapeu; pero eu, equivocándome acerca da súa intención, estreiteille a man que me tendía co maior afecto.

O pobre e querido Joe, envolvido nunha capa negra atada no pescozo por unha gran gravata da mesma cor, estaba sentado lonxe de todos, no extremo superior do cuarto, lugar onde, como presidente do dó, o colocara o señor Trabb. Eu saudeino inclinando a cabeza e díxenlle:

–Como estás, querido Joe?

–Pip, querido amigo! –contestoume–. Vostede coñeceuna cando aínda era unha espléndida muller.

Logo estreitoume a man e gardou silencio.

Biddy, modestamente vestida co seu traxe negro, ía dun lado a outro e mostrábase moi servizal e útil.

En canto lle dixen algunhas palabras, pois a ocasión non permitía unha conversa máis longa, fun sentar preto de Joe, preguntándome en que parte da casa estaría a miña irmá. Na sala percibíase o débil cheiro de pasteis, e mirei ao redor na prcura da mesa que contiña o refresco; apenas era visible ata que un se afacía a aquela penumbra. Vin nela un pastel de mazá, xa cortado en porcións, e tamén laranxas, sandwichs, biscoitos e dúas xerras, que coñecía moi ben como obxectos de adorno, pero que xamais vira usar en toda a miña vida. Unha delas estaba cheo de porto, e a outra, de xerez.

Xunto á mesa distinguín o servil Pumblechook, envolvido nunha capa negra e co lazo de gasa no chapeu, cuxos extremos eran longuísimos; alternativamente atracábase arreo e facía obsequiosos movementos con obxecto de espertar a miña atención. En canto o logrou, veu cara a min, cheirando a xerez e a pastel e, con voz contida, dixo:

–Serame permitido, querido señor...?

E, en efecto, estreitoume as mans.

Entón distinguín o señor e a señora Hubble, esta última moi apenada e silenciosa nun recuncho.

Todos iamos acompañar o cadáver e, polo tanto, antes Trabb debía converternos a cada un de nós en ridículos fardos de negras teas.

–Asegúrolle, Pip –murmurou Joe cando xa estabamos «formados», segundo dicía o señor Trabb, de dous en dous, no salón, o cal parecía unha horrible preparación para unha triste danza, –asegúrolle, cabaleiro, que preferiría levala eu mesmo á igrexa, acompañado de tres ou catro amigos que me prestasen con gusto os seus corazóns e os seus brazos; pero tívose en conta o que dirían os veciños ao velo, temendo que se figurasen que iso era unha falta de respecto.

–Saquen os panos agora! –gritou o señor Trabb naquel momento coa maior seriedade e coma se dirixise o exercicio duns recrutas–. Fóra panos! Estamos?

Daquela, todos nos levamos os panos á cara, coma se nos sangrasen os narices, e saímos de dous en dous. Diante iamos Joe e eu; seguíannos Biddy e Pumblechook, e, finalmente, ían o señor e a señora Hubble. Os restos da miña pobre irmá foron sacados pola porta da cociña, e como era esencial na cerimonia do enterro que os seis individuos que transportaban o cadáver andasen envolvidos nunha especie de gualdrapas de veludo negro, cun bordo branco, o conxunto parecía un monstro cego, provisto de doce pernas humanas, cuxos pés intentaban dirixirse cada un polo seu lado, baixo a guía dos dous gardas, ou sexa do criado e do seu camarada.

Con todo, a veciñanza manifestaba a súa enteira aprobación con respecto a aquela cerimonia e admiráronnos moito mentres atravesabamos a aldea. Os aldeáns máis novos e vigorosos facían varias tentativas para dividir o cortexo, e ata se poñían á espreita para interceptar o noso camiño nos lugares convenientes. Naqueles momentos, os máis exaltados entre eles gritaban coa maior excitación en canto apareciamos pola esquina inmediata:

–Xa están aquí! Xa veñen!

Cousa que a nós non nos alegraba nin moito menos. Naquela procesión molestoume moito o abxecto Pumblechook, quen, aproveitándose da circunstancia de marchar detrás de min, insistiu durante todo o camiño, como proba das súas delicadas atencións, en arranxar as gasas que colgaban do meu chapeu e en quitarme as engurras da capa. Tamén os meus pensamentos se distraeron moito ao observar o extraordinario orgullo do señor e a señora Hubble, que se vangloriaban enormemente polo feito de seren membros de tan distinguida procesión.

Apareceu ante nós a dilatada extensión das brañas, e case deseguido as velas das embarcacións que navegaban polo río; entramos no cemiterio, situándonos xunto ás tumbas dos meus descoñecidos pais, «Philip Pirrip, desta parroquia, e tamén Georgiana, esposa do anterior».

Alí a miña irmá foi depositada en paz, na terra, mentres as lavercas cantaban sobre a tumba e o lixeiro vento a adornaba con fermosas sombras de nubes e de árbores.

Acerca da conduta do charlatán de Pumblechook mentres isto sucedía, non debo dicir máis senón que se dedicou a min de maneira total e que, ata cando se leron aquelas nobres frases que recordan á humanidade que non trouxo consigo nada ao mundo nin tampouco pode levar nada deste, e lle advirten, ademais, que a vida transcorre rápida como unha sombra e nunca continúa por moito tempo nesta morada terrea, eu oínlle facer en voz baixa unha reserva con respecto a un cabaleiro novo que inesperadamente chegou a posuír unha gran fortuna.

Ao regreso tivo a desvergoña de expresarme o seu desexo de que a miña irmá soubese do gran honor que eu lle facía, engadindo que talvez o considerase ben logrado aínda á custa da súa morte.

Tras isto acabou de beber todo o noso xerez, mentres o señor Hubble bebía o porto, e os dous falaron (o cal, segundo observei, é costume nestes casos) coma se fosen doutra raza completamente distinta da da defunta e notoriamente inmortais. Por fin, Pumblechook marchou co señor e a señora Hubble, para pasar a velada falando do enterro, sen ningunha dúbida, e para dicir nos Tres Alegres Barqueiros que el era o iniciador da miña fortuna e o primeiro benefactor que tiven no mundo.

En canto marcharon, e así que Trabb e os seus homes (aínda que non o seu aprendiz, porque o busquei coa mirada) meteron os seus disfraces nuns sacos que a prevención levaban, e se afastaron á súa vez, a casa volveu adquirir o seu aspecto habitual. Pouco despois, Biddy, Joe e eu tomamos algúns friames; pero fixémolo na sala de respecto e non na antiga cociña. Joe estaba tan absorto nos seus movementos co coitelo, o garfo, o saleiro e outros trebellos semellantes, que aquilo resultou molesto para todos. Pero despois de cear, en canto lle fixen tomar a súa pipa e na súa compañia demos unha volta pola fragua, sentando logo no gran bloque de pedra que había na parte exterior, a cousa marchou moito mellor. Observei que, despois do enterro, Joe cambiara de traxe, coma se quixese facer unha componenda entre o seu traxe das festas e o de faena, e en canto puxo este último, o pobre resultou máis natural e volveu adquirir a súa verdadeira personalidade.

Compraceuno moito a miña pregunta de se podería durmir no meu cuartiño, cousa que a min me pareceu moi agradable, pois comprendín que fixera unha gran cousa tan só con dirixirlle aquela petición.

En canto se espesaron as sombras da tarde, aproveitei unha oportunidade para saír ao xardín con Biddy a fin de charlar un pedazo.

–Biddy –dixen–, creo que puideches escribirme acerca destes tristes acontecementos.

–Creo vostede así, señor Pip? –replicou Biddy–. En realidade, escribiríalle se se me ocorrese.

–Creo que non imaxinarás que quero mostrarme impertinente se che digo que deberías acordarte.

–De verdade, señor Pip?

O seu aspecto era tan apracible e estaba tan cheo de compostura e bondade, e parecía tan linda, que non me gustou a idea de facela chorar outra vez. Tras mirar un momento os seus ollos, dirixidos ao chan, mentres andaba ao meu lado, abandonei tal idea.

–Supoño, querida Biddy, que che será difícil continuar aquí agora.

–Oh, non me é posible, señor Pip! –dixo Biddy con certo pesar pero con apracible convicción–. Falei diso coa señora Hubble, e mañá voume á súa casa. Espero que as dúas poderemos coidar un pouco ao señor Gargery ata que se console.

–E como vas vivir, Biddy? Se necesitas algo, di...

–Que como vou vivir? –repetiu Biddy con momentáneo rubor–. Vou dicirllo, señor Pip. Vou ver se me dan a praza de mestra na nova escola que están acabando de construír. Podo ter a recomendación de todos os veciños, e espero mostrarme traballadora e paciente, ensinándome a min mesma mentres ensino aos demais. Xa sabe vostede, señor Pip –proseguiu Biddy, sorrindo mentres levantaba os ollos para mirarme o rostro–, xa sabe vostede que as novas escolas non son como as antigas. Aprendín bastante de vostede, e logo hei ter tempo para mellorar a miña instrución.

–Estou seguro, Biddy, de que sempre mellorarás, calquera que sexan as circunstancias.

–Ah!, exceptuando en min o lado malo da natureza humana –murmurou.

Tales palabras non eran tanto un reproche como un irresistible pensamento en voz alta. Pero eu resolvín non facer caso, e por iso andei un pouco máis con Biddy, mirando silenciosamente os seus ollos, inclinados ao chan.

–Aínda non coñezo detalles da morte da miña irmá, Biddy.

–Pouco hai que dicir acerca disto, pobriña! Malia que ultimamente mellorara bastante, no canto de empeorar, acababa de pasar catro días bastante malos, cando, unha tarde, pareceu poñerse mellor, precisamente á hora do té, e coa maior claridade dixo: «Joe». Como había xa moito tempo que non pronunciara unha soa palabra, corrín á fragua en busca do señor Gargery. A pobre indicoume por acenos o seu desexo de que o seu esposo sentase preto dela e tamén que lle puxese os brazos rodeando o pescozo del. Apresureime a facelo, e apoiou a cabeza no ombreiro do señor Gargery, ao parecer contenta e satisfeita. De novo dixo «Joe», e unha vez «perdón» e logo «Pip». E xa non volveu levantar a cabeza.

Unha hora máis tarde tendémola na cama, tras convencernos de que estaba morta.

Biddy chorou, e o xardín envolto en sombras, a ruela e as estrelas, que saían entón, presentábanse borrosos aos meus ollos.

–E nunca se soubo nada, Biddy?

–Nada.

–Sabes o que foi de Orlick?

–Pola cor da súa roupa, inclínome a crer que traballa nas canteiras.

–Supoño que, en tal caso, o viches. Por que miras agora esa árbore escura da ruela?

–Vino aí a mesma noite que ela morreu.

–Foi esa a última vez, Biddy?

–Non. Vino aí desde que entramos no xardín. É inútil –engadiu Biddy poñéndome a man sobre o brazo ao advertir que eu botaba a correr–. Xa sabe vostede que non o enganaría. Hai un minuto que estaba aquí, pero marchou xa.

Renaceu a miña indignación ao observar que aínda a perseguía aquel lampantín, cara ao cal experimentaba a mesma antipatía de sempre. Díxenllo así, engadindo que me esforzaría canto puidese, empregando todo o traballo e todo o diñeiro que cumprise, para obrigalo a afastarse da rexión. Gradualmente, ela conduciume a falar con maior calma, e logo díxome canto me quería Joe e que este xamais se queixaba de nada (non dixo de min; non tiña necesidade de tal cousa, e eu comprendíao), senón que sempre cumpría co seu deber, na vida que levaba, con forte man, apracible lingua e cariñoso corazón.

–Verdadeiramente, é difícil reprocharlle nada –dixen–. Mira, Biddy, falaremos con frecuencia destas cousas, porque virei a miúdo. Non quero deixar só ao pobre Joe.

Biddy non replicou nin unha soa palabra.

–Non me oíches? –preguntei.

–Si, señor Pip.

–Non me gusta que me chames «señor Pip». É de moi mal gusto, Biddy. Que queres dicir con iso?

–Que que quero dicir? –preguntou timidamente Biddy.

–Si –díxenlle, moi convencido–. Desexo saber que queres dicir con iso.

–Con iso? –repetiu Biddy.

–Faime o favor de contestarme e de non repetir as miñas palabras. Antes non o facías.

–Que non o facía? –repetiu Biddy–. Oh, señor Pip!

Crin mellor abandonar aquel asunto. Despois de dar en silencio outra volta polo xardín, proseguín dicindo:

–Mira, Biddy, fixen unha observación con respecto á frecuencia con que me propoño vir ver a Joe. Ti recibíchela con notorio silencio. Fai o favor, Biddy, de dicirme o porqué de todo iso.

–E está vostede seguro de que virá velo con frecuencia? –preguntou Biddy deténdose no estreito camiñiño do xardín e mirándome á luz das estrelas cos seus claros e honrados ollos.

–Vaites! –exclamei coma se ao meu pesar me vise obrigado a abandonar a Biddy–. Non hai a menor dúbida de que este é un lado malo da natureza humana. Faime o favor de non dicirme nada máis, Biddy, porque isto me desgusta moito.

E, por esta razón convincente, permanecín a certa distancia de Biddy durante a cea, e cando me dirixín ao meu cuartiño despedinme dela con tanta maxestade como me foi posible en vista dos tristes sucesos daquel día. E coa mesma frecuencia con que me sentín inquedo durante a noite, cousa que tivo lugar cada cuarto de hora, reflexionei acerca da maldade, da inxuria e da inxustiza de que Biddy acababa de facerme vítima.

Tiña que marchar a primeira hora da mañá. Moi cedo saín e, sen ser visto, mirei unha das fiestras de madeira da fragua. Alí permanecín varios minutos, contemplando a Joe, xa dedicado ao seu traballo e co rostro radiante de saúde e de forza, que o facía resplandecer coma se sobre el dese o brillante sol da longa vida que o esperaba.

–Adeus, querido Joe. Non, non limpes a man, por Deus! Dáma ennegrecida como está. Virei moi pronto e con frecuencia.

–Nunca demasiado pronto, cabaleiro –dixo Joe–, e xamais con demasiada frecuencia, Pip.

Biddy esperábame na porta da cociña, cunha xerra de leite recén muxida e unha rebanda de pan.

–Biddy –díxenlle ao darlle a man para despedirme–. Non estou anoxado, pero si doído.

–Non, non estea vostede doído –dixo pateticamente–. Deixe que a doída sexa eu, se fun pouco xenerosa.

Unha vez máis levantábase a bruma mentres me afastaba. E se, como supoño, me permitía ver que eu non volvería e que Biddy estaba no certo, o único que podo dicir é que tiña razón.