Capítulo 59

Por espazo de once anos non vira a Joe nin a Biddy cos ollos do corpo, aínda que con moita frecuencia estiveran presentes ante os da miña alma. Unha noite de decembro, unha hora ou dúas despois de escurecer, apoiei suavemente a man no picaporte da vella porta da cociña. Fíxeno con tanta suavidade que non me oíu ninguén, e, sen que se desen conta da miña presenza, mirei ao interior. Alí, fumando a súa pipa no lugar acostumado ante a luz do lume, tan forte e tan robusto como sempre, aínda que cos cabelos grises, estaba Joe; e, protexido nun recuncho pola perna deste e sentado na miña banquetiña, vin que, mirando ao lume, estaba... eu mesmo, de novo?

–Démoslle o nome de Pip en recordo teu –dixo Joe, alegre en extremo, cando eu sentei noutra banqueta a carón do neno (aínda que me gardei moi ben de repenarlle o cabelo)– e esperamos que se parecerá bastante a ti.

Así pensaba eu tamén, e á mañá seguinte leveino a dar un paseo. Falamos moito, e mutuamente comprendémonos á perfección. Logo leveino ao cemiterio, fíxeno sentar en determinada tumba e el mostroume desde aquel lugar a lousa consagrada á memoria de «Philip Pirrip, último que levou tal nome na parroquia, e tamén Georgiana, esposa do anterior».

–Biddy –dixen ao falar con ela despois de comer e mentres o seu filliño durmía no seu colo–. É preciso que me deas a Pip, ou mo prestes.

–De ningún modo –contestou Biddy cariñosamente–. É preciso que cases.

–O mesmo me din Herbert e Clara, pero eu non son da mesma opinión, Biddy. Establecinme xa na súa casa dun modo tan permanente que non é fácil que isto ocorra. Son un solteirón a perpetuidade.

Biddy mirou o neno, levou a súa manciña aos beizos e logo, coa mesma man bondadosa, tocou a miña. Naquela acción e na lixeira presión do anel de voda de Biddy houbo algo que en si era moi elocuente.

–Querido Pip –dixo Biddy–, estás seguro de non sentirte anoxado con ela?

–Oh, non! Paréceme que non, Biddy.

–Dimo como a unha antiga amiga. Esquecíchela xa?

–Querida Biddy, non esquecín na miña vida nada que se relacionase con este lugar. Pero aquel pobre soño, como adoitaba chamalo, desapareceu por completo.

Porén, aínda mentres dicía estas palabras estaba convencido do meu desexo secreto de volver visitar o lugar en que existira a antiga casa, e en recordo dela. Si: en recordo de Estella.

Soubera que a súa vida era moi desgraciada; que se separara do seu marido, que a trataba coa maior crueldade e que chegou a ser famoso polo seu orgullo, a súa avaricia, a súa brutalidade e a súa baixeza. Tamén souben da morte do seu marido por mor dun accidente debido ao mal trato que deu a un cabalo. Esta liberación de Estella ocorreu dous anos antes e, segundo sabía, volvera casar.

Como na casa de Joe se comía cedo, tiña tempo máis que suficiente, sen necesidade de apresurar o momento de charla con Biddy, para ir facer a visita desexada antes de que escurecese. Pero como me entretiven moito polo camiño, mirando cousas que recordaba e pensando nos tempos pasados, declinaba xa o día cando cheguei alí.

Xa non existía a casa, nin a fábrica de cervexa, nin construción ningunha, fóra da tapia do antigo xardín. O terreo fora rodeado cunha mala cerca, e mirando por encima dela observei que parte da antiga hedra crecía verde e fresca sobre as moreas de ruínas. Como a porta desa cerca estaba entreaberta, acabeina de abrir e penetrei no recinto.

Unha néboa fría e prateada envolvía o atardecer, e a lúa non saíra para disipala. Pero as estrelas brillaban alén da néboa e saía xa a lúa, de modo que a noite non era escura. Distinguín perfectamente onde estivera a antiga casa, a fábrica de cervexa, as portas e os barrís. Tras isto e cando miraba a abatida cerca do xardín, vin nel unha figura solitaria.

Esta pareceu descubrirme tamén mentres eu avanzaba. Ata entón fórase achegando, pero logo quedou quieta. Eu aproximeime e deime de conta de que era unha muller. E, ao achegarme máis, estivo a piques de afastarse, pero por fin detívose, permitíndome chegar ao seu lado. Logo, coma se estivese moi sorprendida, pronunciou o meu nome, e eu, ao recoñecela, exclamei:

–Estella!

–Estou moi cambiada. Estráñame que me recoñeza vostede.

En realidade, perdera a louzanía da súa beleza, pero aínda conservaba a súa indescritible maxestade e o seu extraordinario encanto. Eses atractivos xa os coñecía, pero o que nunca vira noutros tempos era a luz suavizada e entristecida daqueles ollos, antes tan orgullosos, e o que nunca sentíra noutro tempo foi o contacto amigable daquela man, antes insensible.

Sentamos nun banco próximo, e entón dixen:

–Logo de tantos anos é realmente estraño, Estella, que volvamos atoparnos no mesmo lugar en que nos vimos por vez primeira. Vén vostede aquí a miúdo?

–Desde entón non volvera.

–Eu tampouco.

A lúa empezou a levantarse, e recordoume aquela plácida mirada ao teito branco, que xa pasara, e recordei tamén a presión na miña man en canto pronunciei as últimas palabras que el oíu neste mundo.

Estella foi a primeira en romper o silencio que reinaba entre nós.

–Moitas veces esperara, propoñéndome volver, pero impedíronmo numerosas circunstancias. Pobre, pobre lugar este!

A prateada néboa estaba xa iluminada polos primeiros raios de luz da lúa, que tamén iluminaban as bágoas que derramaban os seus ollos. Entón, ignorando que eu as vía e ladeándose para ocultalas, engadiu:

–Preguntábase vostede, seica, mentres paseaba por aquí, como chegou a transformarse este lugar?

–Si, Estella.

–O terreo perténceme. É a única posesión que non perdín. Todo o demais foime arrebatado aos poucos; pero puiden conservar isto. Foi o obxecto da única resistencia resolta que cheguei a facer nos miserables anos pasados.

–Vai construírse algo aquí?

–Si. E vin a darlle a miña despedida antes de que ocorra este cambio. E vostede –engadiu con voz tenra para unha persoa que, coma min, vivía errante–, vive vostede aínda no estranxeiro?

–Si.

–Vaille ben?

–Traballo bastante, pero gaño a vida e, daquela..., si, si, vaime ben.

–Moitas veces pensei en vostede –dixo Estella.

–De verdade?

–Ultimamente con moita frecuencia. Pasou un tempo moi longo e moi desagradable, cando quixen afastar da miña memoria o recordo do que desdeñei cando ignoraba o seu valor; pero, a partir do momento en que o meu deber non foi incompatible coa admisión deste recordo, deille un lugar no meu corazón.

–Pois vostede sempre ocupou un sitio no meu –contestei.

Gardamos novamente silencio, ata que ela falou, dicindo:

–Pouco me figuraba que me despediría de vostede ao despedirme deste lugar. Alégrome moito de que sexa así.

–Alégrase de que nos despidamos de novo, Estella? Para min, as despedidas son sempre penosas. Para min, o recordo da nosa última despedida foi sempre triste e doloroso.

–Vostede díxome –replicou Estella con moita vehemencia–: «Deus a bendiga e a perdoe!» E se entón puido dicirme iso, xa non terá inconveniente en repetirmo agora, agora que o sufrimento foi máis forte que todas as demais ensinanzas e me fixo comprender o que era o seu corazón. Sufrín moito; mais creo que, grazas a iso, son mellor agora do que era antes. Sexa considerado e bo comigo, como o foi noutro tempo, e dígame que seguimos sendo amigos.

–Somos amigos –dixen levantándome e inclinándome cara a ela cando se levantaba á súa vez.

–E continuaremos sendo amigos, aínda que vivamos lonxe un do outro –dixo Estella.

Eu tomeille a man e saímos daquel abatido lugar. E así como as néboas da mañá se levantaron, tantos anos atrás, cando saín da fragua, do mesmo xeito as néboas da tarde se levantaban agora, e na dilatada extensión de luz tranquila que me mostraron, xa non vin a sombra dunha nova separación entre Estella e eu.

Fin

Capítulo 58

Chegara xa ao lugar do meu nacemento e á súa veciñanza, non sen antes de que o fixese eu, a noticia de que a miña fortuna extraordinaria se esvaecera totalmente. Puiden ver que no Xabaril Azul se coñecía a noticia e que iso cambiara por completo a conduta de todos con respecto a min. E así como o Xabaril cultivara, coas súas asiduidades, a boa opinión que puidese ter del cando a miña situación monetaria era excelente, mostrouse en extremo frío neste particular agora que xa non tiña propiedade ningunha.

Cheguei pola tarde e moi fatigado pola viaxe, que tantas veces realizara coa maior facilidade. O Xabaril non puido darme o dormitorio que adoitaba ocupar, porque estaba xa comprometido (talvez por outro que tiña grandes esperanzas), e tan só puido ofrecerme un cuarto corrente entre as cadeiras de posta e o pombal que había no patio. Pero durmín tan profundamente naquel cuarto como no mellor que puidese darme, e a calidade dos meus soños foi tan boa como podía resultar a do mellor dormitorio.

Moi cedo, pola mañá, mentres se preparaba o almorzo, fun dar unha volta pola casa Satis. Nas fiestras colgaban algunhas alfombras e na porta había uns carteis anunciando que na seguinte semana se celebraría unha venda pública do mobiliario e dos efectos da casa. Esta tamén ía ser vendida como materiais de construción e logo derrubada. O lote número un estaba sinalado con letras brancas na fábrica de cervexa. O lote número dous consistía na parte do edificio principal que permanecera pechado durante tanto tempo. Sinaláranse outros lotes en distintas partes da leira e arrincaran a hedra das paredes, para que resultasen visibles as inscricións, de modo que no chan había gran cantidade de follas daquela planta trepadora, xa secas e case convertidas en po. Atravesando por un momento a porta aberta e mirando ao redor de min coa timidez propia dun forasteiro que non tiña nada que facer naquel lugar, vin o representante do encargado da venda que se paseaba por entre os barrís e que os contaba en beneficio dunha persoa que tomaba nota coa pluma na man e que usaba como escritorio a antiga cadeira de rodas que tantas veces empuxara eu cantando, ao mesmo tempo, a tonada de Old Clem.

Cando volvín para almorzar na sala do café do Xabaril atopei ao señor Pumblechook, que estaba falando co dono. O primeiro, cuxo aspecto non mellorara pola súa última aventura nocturna, estaba agardándome e dirixiuse a min nos seguintes termos:

–Mozo, lamento velo a vostede en tan mala situación. Pero que outra cousa podía esperarse? Que outra cousa podía esperarse?

E estendeu a man con ademán compasivo, e como eu, a consecuencia da miña enfermidade, non me sentía con ánimos para disputar, estreiteilla.

–William! –díxolle o señor Pumblechook ao camareiro–. Pon un bolo de pan na mesa. Ter que chegar a isto! A isto!

Eu sentei de mala gana ante o meu almorzo. O señor Pumblechook estaba xunto a min e serviume o té antes de que eu puidese alcanzar a teteira, co aire dun benefactor resolto a ser fiel ata o final.

–William –engadiu o señor Pumblechook con triste acento–. Trae o sal. En tempos máis felices –exclamou dirixíndose a min–, creo que tomaba vostede azucre. Gustáballe o leite? Si? Azucre e leite. William, trae berros.

–Moitas grazas –dixen secamente–, pero non me gustan os berros.

–Non lle gustan? –repetiu o señor Pumblechook dando un suspiro e movendo de arriba abaixo varias veces a cabeza, coma se xa esperase que a miña abstinencia con respecto aos berros fose unha consecuencia da miña mala situación económica–. É verdade. Os sinxelos froitos da terra. Non, non traias berros, William.

Continuei co meu almorzo, e o señor Pumblechook seguiu ao meu lado, mirándome cos seus ollos de peixe e respirando ruidosamente como adoitaba.

–Apenas quedou de vostede algo máis que a pel e os ósos –dixo en voz alta e con triste acento–. E, con todo, cando marchou de aquí (e podo engadir que coa miña bendición) e cando eu lle ofrecín o meu humilde establecemento, estaba tan redondo coma un melocotón.

Isto recordoume a gran diferenza que había entre os seus modos servís ao ofrecerme a súa man cando a miña situación era próspera: «Serame permitido...?», e a ostentosa clemencia con que acababa de ofrecer os mesmos cinco dedos gordechos.

–Ah! –continuou–. E vaise vostede agora –entregoume o pan e a manteiga– onda Joe?

–No nome do ceo! –exclamei, irritado, ao meu pesar–. Que lle importa onde vou? Faga o favor de deixar quieta a teteira.

Isto era o peor que podía facer, porque lle deu a Pumblechook a oportunidade que estaba agardando.

–Si, mozo –contestou soltando a asa da teteira, retirándose un ou dous pasos da mesa e falando de maneira que o oísen o dono e o camareiro, que estaban na porta–. Deixarei a teteira, ten vostede razón, mozo. Por unha vez sequera, ten vostede razón. Esquecinme de min mesmo cando tome tal interese no seu almorzo e cando desexei que o seu corpo, exhausto xa polos efectos debilitantes da prodigalidade, se estimulase co san alimento dos seus antepasados. E, porén –engadiu volvéndose ao dono e ao camareiro e sinalándome co brazo estirado–, este é o mesmo a quen sempre atendín nos días da súa feliz infancia. Por máis que me digan que non é posible, eu repetirei que é o mesmo.

Contestoulle un débil murmullo dos dous oíntes; o camareiro parecía singularmente afectado.

–É o mesmo –engadiu Pumblechook– a quen moitas veces levei no meu carro. É o mesmo a quen vin criar á man. É o mesmo irmán da pobre muller que era a miña sobriña polo seu casamento, a que se chamaba Georgiana Maria, en recordo da súa propia nai. Que o negue, se se atreve a tanto!

O camareiro pareceu convencido de que eu non podia negalo, e, naturalmente, isto agravou en extremo o meu caso.

–Mozo –engadiu Pumblechook estirando a cabeza cara a min como tiña por costume–, agora vaise vostede onda Joe. Preguntoume que me importa a min onde vai. E afirmo, cabaleiro, que vostede vai onda Joe.

O camareiro tusiu, coma se me invitase modestamente a contradicilo.

–Agora –engadiu Pumblechook, co acento virtuoso que me exasperaba e que ante os seus oíntes era irrebatible e concluínte–, vou dicirlle o que lle dirá vostede a Joe. Aquí están presentes estes señores do Xabaril, coñecidos e respectados na cidade, e aquí está William, cuxo apelido é Potkins, si non me engano.

–Non se engana vostede, señor –contestou William.

–Pois na súa presenza direille a vostede, mozo, o que lle vai dicir a Joe. Diralle vostede: «Joe, hoxe vin ao meu primeiro benefactor e ao fundador da miña fortuna. Non pronuncio ningún nome, Joe, pero así lle chaman na cidade enteira. Vino, pois, a el».

–Pois, pola miña banda, xuro que non o vexo –contestei.

–Diga iso –replicou Pumblechook–. Diga iso, e ata o mesmo Joe quedará abraiado.

–Engánase vostede por completo con respecto a el –contestei–, porque o coñezo bastante mellor.

–Diralle vostede –continuou Pumblechook–: «Joe, vin a ese home, quen non coñece a malicia e non me quere mal. Coñece o teu carácter, Joe, e está ben informado de que es duro de caletre e moi ignorante; tamén coñece o meu carácter, Joe, e coñece a miña ingratitude. Si, Joe, coñece a miña carencia total de gratitude. El sábeo mellor que ninguén, Joe. Ti non o sabes, Joe, porque non tes motivos para iso, pero ese home si o sabe».

Malia o asno que demostraba ser, chegou a asombrarme que tivese o descaro de falarme deste xeito.

–Diralle vostede: «Joe, deume un encargo que agora vou repetirche. E é que na miña ruína viu o dedo da Providencia. Ao velo soubo que era o dedo da Providencia –aquí moveu a man e a cabeza significativamente cara a min–, e ese dedo escribiu dun modo moi visible: En proba de ingratitude cara ao seu primeiro benefactor e fundador da súa fortuna. Pero este home díxome que non se arrepentía do feito, Joe, de ningún modo. Fíxoo por ser xusto, porque el era bo e benévolo, e outra vez volvería facelo».

–É unha mágoa –contestei burlonamente ao terminar o meu interrompido almorzo– que este home non dixese o que fixera e o que volvería facer.

–Oian vostedes –exclamou Pumblechook dirixíndose ao dono do Xabaril e a William–. Non teño inconveniente en que digan vostedes por todas as partes, no caso de que o desexen, que o fixen por ser xusto, porque eu era home bo e benévolo, e que volvería facelo.

Ditas estas palabras, o impostor estreitoulles vigorosamente a man e abandonou a casa, deixándome máis asombrado que divertido. Non tardei moito en saír eu tamén, e ao baixar pola rúa Principal vin que, sen dúbida co mesmo obxecto, reunira un grupo de persoas ante a porta da súa tenda, quen me honraron con miradas irritadas cando eu pasaba pola beirarrúa oposta.

Pareceume máis atraente que nunca ir ao encontro de Biddy e de Joe, cuxa grande indulxencia cara a min brillaba con maior forza que nunca, tras resistir o contraste con aquel desvergonzado presuntuoso. Amodo dirixinme cara a eles, porque as miñas pernas estaban débiles aínda, pero a medida que me aproximaba aumentaba o alivio da miña mente e parecíame que deixara ás miñas costas a arrogancia e a mentira.

O tempo de xuño era delicioso. O ceo estaba azul, as lavercas voaban a bastante altura sobre o verde trigo e o campo pareceume máis fermoso e apracible que nunca. Entretiñan o meu camiño numerosos cadros da vida que levaría alí e do que melloraría o meu carácter cando puidese gozar dun cariñoso guía cuxa sinxela fe e bo xuízo observase sempre. Estas imaxes espertaron en min certas emocións, porque o meu corazón se sentía suavizado polo meu regreso e esperaba tal cambio que non me pareceu senón que volvía á casa descalzo e desde moi lonxe e que a miña vida errante durara moitos anos.

Nunca vira a escola da que Biddy era profesora; pero a ruela pola que me metín en busca de silencio fíxome pasar ante ela. Desagradoume que o día fose festivo. Por alí non había nenos e a casa de Biddy estaba pechada. Desapareceron nun instante as esperanzas que tivera de vela ocupada nos seus deberes diarios, antes de que ela me vise.

Pero a fragua estaba a moi pouca distancia, e a ela me dirixín pasando por baixo dos verdes tilos e esperando oír o ruído do martelo de Joe. Moito despois de cando debera oílo, e despois tamén de imaxinar que o oía, vin que todo era unha ilusión, porque na fragua reinaba o maior silencio. Alí estaban os tilos e as oxiacantas, así como as abeleiras, e as súas follas movéronse harmoniosamente cando me detiven a escoitar; pero na brisa do verán non se oían as marteladas de Joe.

Cheo de temor, aínda que sen saber por que, de chegar por fin a carón da fragua, descubrina ao cabo, e vin que estaba pechada. Nela non brillaban o lume nin as faíscas, nin se movían tampouco os foles. Todo estaba pechado e inmóbil.

Pero a casa non estaba deserta, senón que, pola contra, parecía que a xente se achase na sala grande, pois unhas brancas cortinas axitábanse na súa fiestra, que estaba aberta e chea de flores. Suavemente achegueime a ela, disposto a mirar por entre as flores; pero, de súbito, Joe e Biddy presentáronse ante min, collidos do brazo.

No primeiro instante, Biddy deu un grito coma se pensase acharse en presenza da miña pantasma, pero un momento despois estivo entre os meus brazos. Chorei ao vela, e ela chorou tamén ao verme; eu ao observar o fermosa e louzá que estaba, e ela notando o pálido e demacrado que estaba eu.

–Que linda estás, querida Biddy!

–Grazas, querido Pip.

–E ti, Joe, que guapo estás tamén!

–Grazas, querido Pip.

Eu mireinos aos dous, primeiro a un e logo a outro, e despois...

–É o día da miña voda –exclamou Biddy nun estoupido de felicidade–. Acabo de casar con Joe.

Leváronme á cociña, e puiden repousar a miña cabeza na vella mesa. Biddy achegou unha das miñas mans aos seus beizos, e no meu ombreiro sentín o doce contacto da man de Joe.

–Aínda non está forte dabondo para soportar esta sorpresa, querida –dixo Joe.

–Debería telo en conta, querido Joe –replicou Biddy–, pero son tan feliz...!

E estaban tan contentos de verme, tan orgullosos, tan conmovidos e tan satisfeitos, que non parecía senón que, por unha casualidade, chegase eu para completar a felicidade daquel día.

A miña primeira idea foi a de dar grazas a Deus por non dar a entender a Joe a esperanza que ata entón me animara. Cantas veces, mentres me acompañaba na miña enfermidade, acudira aos meus beizos! Que irrevogable sería o seu coñecemento disto se el permanecese comigo durante unha hora sequera!

–Querida Biddy –dixen–, tes o mellor marido do mundo enteiro. E se o vises á cabeceira da miña cama..., pero non, non. Non é posible que o ames máis do que o amas agora.

–Non, non é posible –dixo Biddy.

–E ti, querido Joe, tes á mellor esposa do mundo, e farate tan feliz como mereces, querido, nobre e bo Joe.

Este miroume con beizos trémulos e puxo a manga diante dos ollos.

–E agora, Joe e Biddy, como hoxe estivestes na igrexa e vos sentides dispostos a demostrar a vosa caridade e o voso amor cara a toda a humanidade, recibide o meu humilde agradecemento por canto fixestes por min, malia que volo paguei tan mal. E cando vos diga que marcharei dentro dunha hora, porque en breve hei de dirixirme ao estranxeiro, e que non descansarei ata gañar o diñeiro grazas ao cal me evitastes o cárcere e poida mandárvolo, non creades, Joe e Biddy queridos, que se puidese devolvérvolo multiplicado por mil non pagaría máis que un cuarto da débeda que contraín convosco, e que o faría se me fose posible.

Ambos estaban conmovidos polas miñas palabras e suplicáronme que non dixese nada máis.

–Hei de dicirvos aínda outra cousa. Espero, querido Joe, que teredes fillos a quen amar e que algún pequerrecho sentará no recuncho desta cheminea unha noite de inverno e que vos recordará a outro pequerrecho que marchou para sempre. Non lle digas, Joe, que fun ingrato; non lle digas, Biddy, que fun pouco xeneroso e inxusto; dicídelle tan só que vos honrei aos dous polo bos e o fieis que fostes e que, como fillo voso, eu dixen que sería moi natural nel chegar a ser un home moito mellor ca min.

–Non lle diremos –replicou Joe cubrindo aínda os ollos coa manga– nada diso, Pip, e Biddy tampouco llo dirá. Ningún dos dous.

–E agora, malia constarme que xa o fixestes nos vosos bondadosos corazóns, rógovos que me digades se me perdoastes. Deixádeme que oia como me dicides estas palabras, a fin de que poida levar comigo o son delas, e así poderei crer que confiades en min e que me teredes en mellor opinión nos tempos vindeiros.

–Oh querido Pip! –exclamou Joe–. Deus sabe que te perdoo, no caso de que teña algo que perdoarche!

–Amén! E Deus sabe que eu penso o mesmo! –engadiu Biddy.

–Agora deixádeme subir para que contemple por última vez o meu cuartiño e para que permaneza nel só durante algúns instantes. E logo, tras comer e beber convosco, acompañádeme, Joe e Biddy, ata o poste indicador da vila, antes de que nos despidamos definitivamente.

Vendín todo o que tiña, xuntei tanto como me foi posible para chegar a un acordo cos meus acredores, que me concederon todo o tempo necesario para pagarlles, e logo marchei para reunirme con Herbert. Un mes despois abandonara Inglaterra, e dous meses máis tarde era empregado de Clarriker & Co. Pasados catro meses, xa tomara os asuntos baixo a miña exclusiva responsabilidade, porque a viga que atravesaba o teito da sala da casa de Mill Pond Bank onde vivira Provis cesara de tremer a impulsos dos gruñidos e dos golpes de Bill Barley, e alí reinaba absoluta paz. Herbert regresara a Inglaterra para casar con Clara, e eu quedei como único xefe da sucursal de Oriente ata que el regresase.

Varios anos pasaron antes de que eu fose socio da casa; pero fun feliz con Herbert e a súa esposa. Vivín con frugalidade, paguei as miñas débedas e mantiven constante correspondencia con Biddy e Joe. Cando eu tamén fun socio, Clarriker fíxome traizón con respecto a Herbert; entón declarou o segredo das razóns polas cales Herbert fora asociado á casa, engadindo que o tal segredo pesaba demasiado na súa conciencia e non tiña máis remedio que divulgalo. Así, pois, fíxoo, e Herbert quedouse tan conmovido como asombrado, pero non por iso fomos mellores amigos que antes. Non debe crer o lector que a nosa firma era moi importante e que acumulabamos enormidades de diñeiro. Os nosos negocios eran limitados, pero tiñamos excelente reputación e gañabamos dabondo para vivir. A habilidade e a actividade de Herbert eran tan grandes que moitas veces me preguntei como puiden imaxinar nin por un momento que era un home inepto. Pero por fin comprendín que talvez a ineptitude non estivo nel, senón en min.

Capítulo 57

Como estaba abandonado a min mesmo, avisei da miña intención de deixar libres os cuartos que ocupaba no Temple en canto terminase legalmente o meu contrato de arrendamento e que mentres tanto os realugaría. Deseguido puxen anuncios nas fiestras, porque como tiña moitas débedas e apenas algún diñeiro, empecei a alarmarme seriamente acerca do estado dos meus asuntos. Mellor debera escribir que debería haberme alarmado, de ter bastante enerxía e clara percepción mental para darme conta dalgunha verdade, á parte do feito de que me sentía moi doente. Os últimos sucesos déranme enerxía bastante para aprazar a enfermidade, pero non para vencela; logo vin que ía apoderarse de min, e pouco me importaba o demais, porque nada me daba coidado ningún.

Durante un ou dous días estiven deitado no sofá, no chan..., en calquera parte, segundo dese a casualidade de que caese nun lugar ou noutro. Tiña a cabeza pesada e os membros doloridos, pero ningún propósito nin ningunha forza. Logo chegou unha noite que me pareceu de extraordinaria duración e que pasei sumido na ansiedade e no horror; e cando, pola mañá, tratei de sentar na cama e reflexionar acerca de todo aquilo, vin que era tan incapaz dunha cousa como da outra.

Ignoro se, en realidade, estiven en Garden Court, en plena noite, buscando a lancha que imaxinaba que acharía alí, ou se dúas ou tres veces me dei de conta, aterrado, de que estaba na escaleira e, sen saber como, saíra da cama; outra vez me pareceu verme no momento de acender a lámpada, penetrado da idea de que el subía a escaleira e de que todas as demais luces estaban apagadas; tamén me molestou bastante unha conversación, unhas gargalladas e uns xemidos de alguén, e ata cheguei a sospeitar que tales xemidos os proferín eu mesmo; noutra ocasión crin ver nalgún escuro recuncho da estancia unha estufa de ferro, e pareceume oír unha voz que repetidamente dicía que a señorita Havisham se estaba consumindo dentro. Todo iso quixen aclaralo comigo mesmo e poñer algunha orde nas miñas ideas cando, aquela mañá, me vin na cama. Pero entre elas e eu interpoñíase o vapor dun forno de cal, desordenándoas por completo, e a través daquel vapor foi cando vin dous homes que me miraban.

–Que queren vostedes? –preguntei sobresaltado–. Non os coñezo.

–Ben, señor –replicou un deles inclinándose e tocándome o ombreiro–. Este é un asunto que, segundo creo, poderá vostede arranxar en breve; pero, mentres tanto, queda detido.

–A canto ascende a débeda?

–A cento vinte e tres libras esterlinas, quince xilins e seis peniques. Creo que é a conta do xoieiro.

–Que podo facer?

–O mellor é ir á miña casa –dixo aquel home.

–Teño un cuarto bastante confortable.

Fixen algúns esforzos para levantarme e vestirme. Cando me fixei neles de novo, vin que estaban a algunha distancia da cama e mirándome. Eu seguía deitado.

–Xa ven vostedes cal é o meu estado –dixen–. Se puidese, acompañaríaos, pero en realidade non me é posible. Se me levan, paréceme que morrerei no camiño.

Talvez responderon, ou discutiron o asunto, ou trataron de darme ánimos para que imaxinase que estaba mellor do que eu cría. Pero como na miña memoria só están prendidos por tan débil fío, non sei o que realmente fixeron, fóra de que desistiron de levarse.

Despois tiven moita febre e sufrín moito. Con frecuencia, perdía a razón, e o tempo pareceume interminable. Sei que confundín existencias imposibles coa miña propia identidade; imaxinei ser un ladrillo na parede da casa e que desexaba saír do lugar en que me colocaran os construtores; logo crin ser unha barra de aceiro dunha enorme máquina que se movía ruidosamente e xiraba como sobre un abismo, e, con todo, eu imploraba na miña propia persoa que se detivese a máquina, e a parte que eu constituía nela desprendeuse; nunha palabra, pasei por todas esas fases da enfermidade, segundo me consta polos meus propios recordos e segundo comprendín naqueles días. Algunhas veces loitaba con xente real e verdadeira, na crenza de que eran asasinos; de súpeto comprendía que querían facerme algún ben, e entón abandonábame exhausto nos seus brazos e deixaba que me tendesen na cama. Pero, sobre todo, comprendín que había unha tendencia constante en toda aquela xente, pois, cando eu estaba moi doente, ofrecíanme toda sorte de extraordinarias transformacións do rostro humano e presentábanse a min con tamaño extraordinario; pero sobre todo, repito, observei unha decidida tendencia en todas aquelas persoas a asumir, máis pronto ou máis tarde, o parecido de Joe.

En canto pasou a fase máis perigosa da miña enfermidade empecei a darme conta de que, así como cambiaban todos os demais detalles, este rostro coñecido non se transformaba de ningún xeito. Calquera que fosen as variacións polas que pasase, sempre acababa parecéndose a Joe. Ao abrir os ollos, pola noite, vía a Joe sentado xunto á miña cama. Cando os abría de día, víao sentado xunto á semicerrada fiestra e fumando na súa pipa. Cando pedía unha bebida refrescante, a querida man que ma daba era tamén a de Joe. Tras beber reclinábame na miña almofada, e o rostro que me miraba con tanta tenrura e esperanza era así mesmo o de Joe.

Por fin, un día tiven bastante ánimo para preguntar:

–É realmente Joe?

–Si; Joe, querido Pip –contestoume aquela voz tan querida dos meus tempos infantís.

–Oh Joe! Estasme esnaquizando o corazón! Mírame anoxado, Joe. Báteme! Dime que son un ingrato. Non sexas tan bo comigo.

Iso díxeno porque Joe apoiara a cabeza na almofada, ao meu lado, e me rodeou o pescozo co brazo, feliz en extremo de que o recoñecese.

–Cala, querido Pip –dixo Joe–. Ti e eu sempre fomos bos amigos. E cando esteas ben para dar un paseo, xa verás que lavercas cazamos.

Dito isto, Joe retirouse á fiestra e volveume as costas mentres secaba os ollos. E como a miña extrema debilidade me impedía levantarme a ir ao seu lado, quedei na cama murmurando, cheo de remorsos:

–Deus o bendiga! Deus bendiga a este home cariñoso e cristián!

Os ollos de Joe estaban arroibados cando o vin outra vez ao meu lado; pero entón tomeille a man e os dous fomos moi felices.

–Canto tempo pasou, querido Joe?

–Queres saber, Pip, canto tempo durou a túa enfermidade?

–Si, Joe.

–Hoxe é o último día de maio. Mañá é primeiro de xuño.

–E estiveches sempre aquí, querido Joe?

–Case sempre, Pip. Porque, como lle dixen a Biddy cando recibimos por carta noticias da túa enfermidade, carta que nos entregou o carteiro, o cal, así como antes era solteiro, agora casou, malia que apenas lle pagan os paseos que dá e os zapatos que gasta, pero o diñeiro non lle importa gran cousa, porque ante todo desexaba casar...

–Que agradable me parece oírte, Joe! Pero interrompinche no que lle dixeches a Biddy.

–Pois foi –dixo Joe– que, como ti estarías entre xente estraña, e como ti e eu sempre fomos bos amigos, unha visita en tales momentos sería ben recibida, e Biddy díxome: «Vaia ao seu lado sen perda de tempo.» Estas –engadiu Joe coa maior solemnidade– foron as palabras de Biddy: «Vaia vostede ao seu lado sen perda de tempo.» En fin, non te enganarei moito –engadiu Joe logo de graves reflexións– se che digo que as palabras de Biddy foron: «Sen perder un só minuto.»

Entón interrompeuse Joe e informoume de que non debía falar moito e que tiña que tomar un pouco de alimento con algunha frecuencia, tanto se me gustaba como se non, pois había de someterme ás súas ordes. Eu biqueille a man e quedei quieto, mentres el se dispoñía a escribir unha carta a Biddy para transmitirlle os meus cariñosos recordos.

Evidentemente Biddy ensináralle a escribir a Joe. Mentres eu estaba na cama mirándoo, fíxome chorar de pracer ao ver o orgullo con que empezaba a escribir a carta. A miña cama, á que se quitaran as cortinas, fora trasladada, mentres eu a ocupaba, ao cuarto que se usaba como sala, por ser o maior e o máis ventilado. Quitaran de alí a alfombra, e a estancia conservábase fresca e aireada de día e de noite. No meu propio escritorio, que estaba nun recuncho cheo de botelliñas, Joe dispúxose a realizar o seu gran traballo. Para iso escolleu unha pluma de entre as varias que había, coma se se tratase dun caixón cheo de ferramentas, e arremangou os brazos coma se se dispuxese a empuñar unha panca de ferro ou un martelo de enormes dimensións. Tivo necesidade de apoiarse pesadamente na mesa sobre o seu cóbado esquerdo e situar a perna dereita cara atrás, antes de que puidese empezar, e, cando o fixo, cada un dos seus trazos era tan lento que habería ter tempo de facelos de seis pés de longo, mentres cada vez que dirixía a pluma cara arriba, eu a oía renxer ruidosamente. Tiña a curiosa ilusión de que o tinteiro estaba nun lugar onde realmente non se achaba, e repetidas veces afundía a pluma no espazo e, ao parecer, quedaba moi satisfeito do resultado. De cando en vez víase interrompido por algún serio problema ortográfico, pero en conxunto avanzaba bastante ben, e en canto asinou co seu nome, tras quitar un borrón, trasladándoo á súa cabeza por medio dos dedos, levantou e empezou a dar voltas preto da mesa, observando o resultado do seu esforzo desde varios puntos de vista, moi satisfeito.

Con obxecto de non poñer a Joe nun apuro se eu falaba moito, aínda supoñendo que fose capaz diso, apracei a miña pregunta acerca da señorita Havisham ata o día seguinte. Cando lle preguntei se se restablecera, moveu a cabeza.

–Morreu, Joe?

–Mira, querido Pip –contestou Joe en ton de reprensión e con obxecto de darme a noticia aos poucos–, non chegarei a afirmar iso; pero o caso é que non...

–Que non vive, Joe?

–Isto achégase moito á verdade –contestou Joe–. Non vive.

–Durou moito, Joe?

–Despois de que ti te puxeches malo, durou case... o que ti chamarías unha semana –dixo Joe, sempre decidido, en obsequio meu, a darme a noticia por graos.

–Soubeches, querido Joe, a quen vai parar a súa fortuna?

–Pois mira, Pip, parece que dispuxo da maior parte dela en favor da señorita Estella. Aínda que parece que escribiu un codicilo da súa propia man, poucos días antes do accidente, deixando unhas catro mil libras esterlinas ao señor Matthew Pocket. E por que imaxinas, Pip, que lle deixou esas catro mil libras ao señor Pocket? Pois a consecuencia do que Pip lle dixo acerca de Matthew Pocket. Segundo me informou Biddy, isto é o que dicía o codicilo: «a consecuencia do que Pip me dixo acerca de Matthew Pocket». Catro mil libras, Pip!

Estas palabras causáronme moita alegría, pois tal legado completaba a única cousa boa que eu fixera na miña vida. Preguntei entón a Joe se estaba informado acerca dos legados que puidesen recibir os demais parentes.

–A señorita Sarah –contestou Joe– recibirá vinte e cinco libras esterlinas cada ano para que compre pílulas, pois parece que é biliosa. A señorita Georgiana recibirá vinte libras esterlinas. A señora..., como se chaman aqueles estraños animais que teñen xiba, Pip?

–Camelos? –dixen, preguntándome para que querería sabelo.

–Iso é –dixo Joe–. A señora Camelo –comprendín entón que se refería á señora Camilla– recibirá cinco libras esterlinas para que compre candeas, a fin de que non estea ás escuras polas noites cando esperte.

A exactitude destes detalles convenceume de que Joe estaba moi ben informado.

–E agora –engadiu Joe– creo que hoxe xa estás bastante forte para que che dea outra noticia. O vello Orlick cometeu un roubo con fractura nunha casa.

–De quen? –preguntei.

–Realmente converteuse nun criminal –dixo Joe– porque o fogar dun inglés é un castelo e non se debe asaltar os castelos máis que en tempos de guerra. Parece que entrou violentamente na casa dun tratante en grans.

–Seica entrou na morada do señor Pumblechook?

–Iso é, Pip –contestoume Joe–, e quitáronlle a gaveta; quedaron con todo o diñeiro que acharon na casa, bebéronselle o viño e coméronselle todo o que atoparon, e, non contentos con iso, déronlle labazadas, tiráronlle do nariz, atárono ao pé da cama e, para que non gritase, enchéronlle a boca con folletos que trataban de xardinería. Pero Pumblechook recoñeceu a Orlick, e encerrárono no cárcere do condado.

Así, gradualmente, chegamos ao momento en que xa podiamos falar con toda liberdade. Recobrei as forzas con moita lentitude, pero avanzaba sen cesar, de maneira que cada día estaba mellor que o anterior. Joe permanecía constantemente ao meu lado, e eu cheguei a imaxinar que de novo era o pequeno Pip.

A tenrura e o afecto de Joe estaban tan proporcionados ás miñas necesidades, que eu non era máis que un neno nas súas mans. Adoitaba sentar ao meu lado e falábame coa antiga confianza que reinara entre ambos, coa mesma sinxeleza que nos tempos pasados e do modo protector que coñecera sempre nel, ata o punto de que cheguei a sentir a ilusión de que toda a miña vida, a partir dos días pasados na vella cociña, non fora máis que un de tantos pesadelos da febre que desaparecera xa. Facía no meu obsequio todo o necesario, fóra dos traballos domésticos, para os cales contratou unha muller moi decente, tras despedir a lavandeira o mesmo día da súa chegada.

–Asegúroche, Pip –dicía Joe para xustificar a liberdade que se tomara– que sorprendín na cama de reposto un buraco feito por ela, coma se se tratase dun barril de cervexa, e que enchera xa un caldeiro de plumas para vendelas. Logo non hai dúbida de que tamén levaría as plumas da túa propia cama, malia estares tendido nela, e que máis tarde o carbón, os pratos e ata os licores.

Esperabamos con verdadeira ansia o día en que podería saír a dar un paseo, así como noutros tempos esperaramos a ocasión de que eu entrase a ser o seu aprendiz. E cando chegou este día e entrou unha carruaxe aberta na ruela, Joe abrigoume moi ben, levantoume nos brazos e baixoume ata o coche, onde me sentou coma se aínda fose o neno pequeno e indefenso en quen tan xenerosamente empregara a riqueza da súa espléndida persoa.

Joe sentou ao meu carón e xuntos saímos ao campo, onde se manifestaba xa o verán nas árbores e nas plantas, mentres os seus aromas enchían o aire. Casualmente, aquel día era domingo, e cando observei a beleza que me rodeaba e pensei en como se transformara e crecera todo e en como se formaran as flores silvestres e afirmaran as voces dos paxaros, de día e de noite, sen cesar, baixo o sol e baixo as estrelas, mentres, pobre de min, estaba tendido, ardendo e axitándome na miña cama, o recordo de ser molestado pola febre e pola inquietude no meu leito pareceu interromper a miña paz. Pero cando oín as campás do domingo e mirei un pouco máis á beleza que me rodeaba, comprendín que no meu corazón non había aínda bastante gratitude, pois a mesma debilidade impedíame ata a plenitude deste sentimento, e apoiei a cabeza no ombreiro de Joe, como noutros tempos, cando me levaba á feira ou a outra parte calquera, e coma se o espectáculo que tiña diante fose demasiado para os meus xuvenís sentidos.

Acouguei pouco despois, e entón empezamos a falar como adoitabamos, sentados na herba, xunto á batería. Non había o menor cambio en Joe. Era exactamente o mesmo ante os meus ollos; tan sinxelamente fiel e xusto como sempre.

Cando estivemos de regreso levantoume e conduciume con tanta facilidade a través do patio e pola escaleira, que evoquei aquela véspera de Nadal, tan chea de acontecementos, en que me levou ao lombo polas brañas. Aínda non fixeramos ningunha alusión ao meu cambio de fortuna, e pola miña banda ignoraba de que cousas estaba informado acerca da última parte da miña historia. Estaba tan receoso de min mesmo e confiaba tanto nel que non podía resolverme a tratar daquilo en vista de que el non o facía.

–Estás informado, Joe –pregunteille aquela mesma noite, tras reflexionalo ben e mentres el fumaba a súa pipa xunto á fiestra– de quen era o meu protector?

–Souben –contestou Joe– que non era a señorita Havisham.

–Soubeches quen era, Joe?

–Teño entendido que foi a persoa que mandou á outra persoa que che deu os dous billetes dunha libra esterlina nos Tres Alegres Barqueiros, Pip.

–Así é.

–Asombroso! –exclamou Joe coa maior placidez.

–Sabes que xa morreu, Joe? –pregunteille con crecente desconfianza.

–Quen? O que mandou os billetes, Pip?

–Si.

–Paréceme –contestou Joe tras longa meditación e mirando evasivamente cara ao asento que había xunto á fiestra– coma se oíse que ocorreu algo nesa dirección.

–Oíches falar algo acerca das súas circunstancias, Joe?

–Non, Pip.

–Se queres que o diga, Joe... –empecei, pero el levantouse e achegouse ao meu sofá.

–Mira, querido Pip –dixo inclinándose sobre min–, sempre fomos bos amigos, non é verdade?

Eu sentín vergonza de contestarlle.

–Pois, entón, moi ben –dixo Joe coma se eu contestase–. Xa estamos de acordo, e non hai máis que falar. Para que tratar de asuntos que entre nós son absolutamente innecesarios? Hai asuntos dos que non necesitamos falar para nada. Meu Deus! E pensar en cando se enfadaba a túa pobre irmá! Acórdaste do Apalpador?

–Si, Joe.

–Pois mira, querido Pip –dixo–. Fixen canto puiden para que ti e o Apalpador estivésedes separados o máis posible, pero a miña facultade de logralo non sempre estaba de acordo coas miñas inclinacións. Porque cando a túa pobre irmá estaba resolta a pegarche –engadiu–, non sería nada raro que me pegase a min tamén se eu mostraba a menor oposición, e, ademais, a malleira que recibirías sería seguramente moito máis forte. Diso estou seguro. Xa comprendes que non me importaba en absoluto o que me tirase dunha patilla, nin que me sacudise unha ou dúas veces, se con iso podía evitarche todos os golpes. Pero cando, ademais dos tiróns nas patillas ou dalgunhas sacudidas, eu vía que a ti che pegaba con máis forza, comprendía a inutilidade de interpoñerme, e por iso me preguntaba: «Onde está o ben que fas ao meterte?» O mal era evidente, pero o ben non podía descubrilo por ningunha parte. E paréceche que ese home obraba ben?

–Claro que si, Joe.

–Pois ben, querido Pip –engadiu el–. Se ese home obraba sempre ben, non hai dúbida de que tamén facía ben ao absterse moitas veces, malia o seu desexo, de que ti e o Apalpador estivésedes separados o máis posible. Por conseguinte, non hai que tratar de asuntos innecesarios. Biddy esforzouse moito, antes da miña saída, en convencerme diso, porque teño a cabeza moi dura. E agora que estamos de acordo, non hai que pensar máis niso, senón que o que nos convén é que cees, que bebas un pouco de auga con viño e logo que te metas entre sabas.

A delicadeza con que Joe evitou o tratar daquel asunto e o tacto e a bondade con que Biddy o preparara para isto impresionáronme extraordinariamente. Pero ignoraba aínda se Joe estaba informado da miña pobreza e de que as miñas grandes esperanzas se esvaeceran como as nosas néboas das brañas ante os raios do sol.

Outra cousa en Joe que non puiden comprender cando empezou a ser aparente foi a seguinte: a medida que me sentía mellor e máis forte, Joe parecía non estar tan a gusto comigo. Durante os días de debilidade e de dependencia enteira con respecto a el, o meu querido amigo volvera adoptar o antigo ton con que me trataba e, ademais de atuarme, dirixíase a min como cando eu era un raparigo, e iso era para os meus oídos unha agradable música. Eu tamén, pola miña banda, volvera aos costumes da miña infancia e agradecíalle moito que mo permitise. Pero, imperceptiblemente, Joe empezou a abandonar tales costumes, e aínda que ao principio me estrañei diso, pronto puiden comprender que a causa estaba en min e que miña tamén era toda a culpa.

Non hai dúbida de que eu lle dera a Joe motivos para dubidar da miña constancia e para pensar que na miña prosperidade me esquecía del. Sen ningunha dúbida, o inocente corazón de Joe comprendeu dun modo instintivo que, a medida que eu me repoñía, máis se debilitaba a influencia que sobre min exercía, e que valía máis que el, por si mesmo, mostrase certa reserva antes de que eu me afastáse.

Na miña terceira ou cuarta saída aos xardíns do Temple, apoiado no brazo de Joe, puiden observar nel, e moi claramente, este cambio. Estiveramos sentados tomando a cálida luz do sol e mirando ao río, cando eu dixen, no momento de levantarnos:

–Mira, Joe, xa podo andar por min mesmo e sen apoio alleo. Agora vas ver como volvo só á casa.

–Non debes facer esforzos extraordinarios, Pip –contestou Joe–; pero con moitísimo gusto verei que é vostede capaz, señor.

Estas últimas palabras desgustáronme moito, pero como podía censuralo por elas? Non pasei da porta do xardín e finxín estar máis débil do que realmente me atopaba, rogando a Joe que me permitise apoiarme no seu brazo. Joe consentiu, pero quedou pensativo.

Pola miña banda, tamén o estaba, e non soamente polo desexo de impedir que se realizase este cambio en Joe, senón pola perplexidade en que me sumían os meus pensamentos, que me remordían cruelmente. Avergoñábame dicirlle cal era a miña situación e como chegara a ela; pero creo que a miña repugnancia en contarlle todo iso non era completamente indigna. Sen ningunha dúbida, el querería axudarme coas súas pequenas economías, e, pola miña banda, dicíame que non era posible consentirllo.

Ambos pasamos aquela velada moi preocupados, pero antes de deitarnos resolvín esperar ao día seguinte, que era domingo, e coa nova semana empezaría o meu novo comportamento. O luns pola mañá falaría con Joe deste cambio, deixaría a un lado o último vestixio da miña reserva e diríalle cales eran os meus pensamentos (advertindo ao lector que aquel segundo lugar non chegara aínda) e por que decidira non ir con Herbert, e deste xeito non dubidaba de que vencería para sempre o cambio que nel notaba. A medida que me mostraba máis franco, Joe imitábame, coma se el chegase a algunha resolución.

Pasamos apraciblemente o día do domingo e logo saímos ao campo para pasear.

–Non sabes o que me alegro de que estivese doente, Joe –díxenlle.

–Querido Pip, xa case estás ben. Xa está vostede ben, cabaleiro.

–Esta tempada recordareina toda a vida, Joe.

–O mesmo me ocorre a min, señor –contestou Joe.

–Pasamos xuntos un tempo moi agradable, Joe, e, pola miña banda, non podo esquecelo. Noutra época pasamos un tempo xuntos, que eu esquecera ultimamente; pero asegúroche que non esquecerei esta última tempada.

–Pip –dixo Joe, algo turbado en aparencia–, non sabes cantas lavercas houbo. Meu querido señor, o que ocorrese entre nós... ocorreu.

Pola noite, en canto me deitei, Joe veu ao meu cuarto, como fixera durante toda a miña convalecencia. Preguntoume se tiña a seguridade de estar tan ben como a mañá anterior.

–Si, Joe. Case completamente igual.

–Estás cada día máis forte, querido Pip?

–Si, Joe, voume reforzando cada vez máis.

Joe deu coa súa enorme man algunhas palmadas cariñosas sobre a saba que me cubría o ombreiro e con voz que me pareceu rouca dixo:

–Boas noites.

Cando me levantei á mañá seguinte, descansado e vigoroso, estaba xa resolto a dicirllo todo a Joe sen máis demora. Falaríalle antes de almorzar. Propoñíame vestirme deseguido e dirixirme ao seu cuarto para darlle unha sorpresa, porque aquel era o primeiro día en que me levantei cedo. Dirixinme ao seu cuarto, pero observei que non estaba alí, e non soamente non estaba el, senón que tamén desaparecera o seu baúl.

Apresuradamente dirixinme cara á mesa en que adoitabamos almorzar, e nela atopei unha nota escrita, cuxo breve contido era este: «Desexando non molestarte, marchei porque xa estás completamente ben, querido Pip, e atoparaste mellor cando esteas só. Joe. P. S.: Sempre seremos bos amigos».

Unido á carta estaba o recibo pola débeda e as custas en virtude das cales quixeran determe. Ata aquel momento eu imaxinara que o meu acredor retirara ou suspendera a demanda en espera do meu total restablecemento, pero xamais pensei que Joe a pagara. Así era, en efecto, e o recibo estaba estendido ao seu nome.

Que podía facer eu, pois, senón seguilo á vella e querida fragua e alí falarlle co corazón na man e expresarlle o meu arrepentemento, para logo aliviar o meu corazón e a miña mente daquela segunda condición que empezara sendo algo vago nas miñas propias ideas, ata que se converteu nun propósito decidido?

O cal era que iría ante Biddy, que lle mostraría o humilde e arrepentido que volvía ao seu lado; diríalle como perdera todas as miñas esperanzas e recordaríalle as nosas antigas confidencias na época feliz da miña vida. Logo diríalle: «Biddy, creo que algunha vez me quixeches, cando o meu errante corazón, malia que se afastaba de ti, se sentía máis tranquilo e mellor contigo que en compañía doutra persoa calquera. Se agora me queres tan só a metade de entón, se podes aceptarme con todas as miñas faltas e todas as miñas desilusións, se podes recibirme como a un neno a quen se perdoou, e en realidade, Biddy, estou tan apesadumado coma se o fose, e necesito tanto unha voz cariñosa e unha man acariciadora coma se aínda fose pequeno, se todo iso pode ser, creo que agora son algo máis digno de ti que noutro tempo, non moito, desde logo, pero si algo. E, ademais, Biddy, ti has de dicir se me dedico a traballar na fragua con Joe ou se busco outras ocupacións nesta rexión ou marcho a un país distante, onde me espera unha oportunidade que desprecei ao serme ofrecida, ata que coñeza a túa resposta. E agora, querida Biddy, se me dis que poderás ir polo mundo do meu brazo farás que ese mundo sexa máis benigno para comigo e que eu sexa mellor para con el, mentres eu loitarei para convertelo no que ti mereces».

Tal era o meu propósito. Logo de tres días, durante os cales se adiantou algo o meu restablecemento, fun á miña vila para poñelo en execución. E non hai que dicir con canta présa me encamiñei alá.

Capítulo 56

Magwitch estaba moi doente no cárcere durante todo o intervalo que houbo entre a súa prisión e o xuízo, ata que chegou o día en que se celebrou este. Tiña dúas costelas rotas, que lle causaron unha ferida nun pulmón, e respiraba con moita dificultade e aguda dor, que aumentaba día por día. Como consecuencia diso falaba en voz tan baixa que apenas se podía oír, e por iso as súas palabras eran poucas. Pero sempre estaba disposto a escoitarme e, xa que logo, o primeiro deber da miña vida foi o de falarlle e o de lerlle as cousas que, segundo me parecía, escoitaría atentamente.

Como estaba demasiado doente para permanecer na prisión común, ao cabo dun ou dous días foi trasladado á enfermería. Isto deume máis oportunidades de permanecer ao seu carón. De non ser pola súa enfermidade poríanlle grillóns, pois considerábano perigoso e capaz de fuxir malia todo.

Víao todos os días, aínda que só por un curto espazo de tempo. Así, pois, os intervalos das nosas separacións eran longos dabondo para que puidese notar no seu rostro os cambios debidos ao seu estado físico. Non recordo observar nel ningún indicio de melloría. Cada día estaba peor e cada vez máis débil a partir do momento en que tras el se pechou a porta do cárcere.

A submisión ou a resignación que demostraba eran propios dun home que xa está fatigado. Moitas veces, os seus modos, ou unha palabra ou dúas que se lle escapaban, producíanme a impresión de que talvez el reflexionaba acerca de se en circunstancias máis favorables podería ser un home mellor, pero xamais se xustificaba coa menor alusión a isto nin trataba de dar ao pasado unha forma distinta da que realmente tiña.

Ocorreu en dúas ou tres ocasións e na miña presenza que algunha das persoas que estaban ao seu coidado fixese calquera alusión á súa mala reputación. Entón, un sorriso cruzaba o seu rostro e volvía os ollos cara a min con tan confiada mirada coma se estivese seguro de que eu coñecía os seus propósitos de redención, aínda na época en que era un neno. En todo o demais mostrábase humilde e contrito e nunca lle oín queixarse.

Cando chegou o día da vista do xuízo, o señor Jaggers solicitou o adiamento ata a sesión seguinte. Pero como era evidente que o obxecto de tal petición se baseaba na seguridade de que o acusado non viviría tanto tempo, foi denegada. Celebrouse o xuízo, e cando o levaron ao Tribunal permitíronlle sentar nunha cadeira. Non se me impediu sentar preto del, máis aló do banco dos acusados, aínda que preto dabondo para soster a man que el me entregou.

O xuízo foi curto e claro. Díxose canto podía dicirse no seu favor, é dicir, que adquirira hábitos de traballo e que se comportou dun modo honroso, cumprindo exactamente os mandatos das leis. Pero non era posible negar o feito de que volvera e de que estaba alí en presenza do xuíz e dos xurados. Era, pois, imposible absolvelo.

Naquela época existía o costume, segundo pescudei grazas a que puiden presenciar a marcha daqueles procesos, de dedicar o último día a pronunciar sentenzas e terminar co terrible efecto que producían as de morte. Pero apenas podo crer, polo recordo indeleble que teño daquel día e mentres escribo estas palabras, que vise trinta e dous homes e mulleres colocados ante o xuíz e recibindo á vez aquela terrible sentenza. El estaba entre os trinta e dous, sentado, con obxecto de que puidese respirar e conservar a vida.

Aquela escena parece que se presenta de novo á miña imaxinación coas súas vívidas cores e entre a choiva do mes de abril que brillaba aos raios do sol e a través das fiestras da sala do Tribunal. No espazo reservado aos acusados estaban os trinta e dous homes e mulleres; algúns con aire de reto, outros aterrados, outros chorando e saloucando, outros ocultando o rostro e algúns mirando tristemente ao redor. Entre as mulleres resoaron algúns gritos, que foron pronto acalados, e seguiu un silencio xeral. Os alguacís, cos seus grandes colares e galóns, así como os bedeis e unha gran concorrencia, semellante á dun teatro, contemplaban o espectáculo mentres os trinta e dous condenados e o xuíz estaban fronte a fronte. Entón o xuíz dirixiuse a eles. Entre os desgraciados que estaban ante el, e a cada un dos cales se dirixía por separado, había un que case desde a súa infancia ofendera continuamente as leis; un que, logo de repetidos encarceramentos e castigos, foi desterrado por algúns anos; pero que, en circunstancias de grande atrevemento e violencia, logrou escapar e volveu ser sentenciado a un desterro para sempre. Aquel miserable, por espazo dalgún tempo, pareceu estar arrepentido dos seus horrores, cando estaba moi lonxe das escenas dos seus antigos crimes, e alí levou unha vida apracible e honrada. Pero nun momento fatal, rendéndose ás súas paixóns e aos seus costumes, que por moito tempo o converteron nunha azouta da sociedade, abandonou aquel lugar en que vivía tranquilo e arrepentido e volveu á nación de onde fora proscrito. Alí foi denunciado e, por algún tempo, logrou evadir os oficiais da xustiza, mais por fin foi preso no momento en que se dispoñía a fuxir, e resistiuse. Ademais, non se sabe si deliberadamente ou impulsado polo seu cego atrevemento, causou a morte do que o denunciara e que coñecía a súa vida enteira. E como a pena ditada polas leis para o que se achase no seu caso era a máis severa e el, pola súa banda, agravara a súa culpa, debía prepararse para morrer.

O sol daba de cheo nas grandes ventás da sala atravesando as brillantes pingas de choiva sobre os cristais e formaba un ancho raio de luz que ía iluminar o espazo libre entre o xuíz e os trinta e dous condenados, uníndoos así e talvez recordando a algún dos que estaban na audiencia que tanto o xuíz como os reos serían sometidos con absoluta igualdade ao Gran Xuízo que coñece todas as cousas e non pode errar. Levantándose por un momento e co rostro alumado por aquel raio de luz, o preso dixo:

–Milord, xa recibín a miña sentenza de morte do Todopoderoso, pero inclínome ante a do voso Honor.

Dito isto volveu sentar. Houbo un curto silencio, e o xuíz continuou co que tiña que dicir aos demais. Logo foron condenados todos formalmente, e algúns deles recibiron resignados a sentenza; outros miraron ao redor con ollos retadores; algúns fixeron acenos ao público, e dous ou tres déronse a man, mentres os demais saían mascando as follas de herba que colleran do chan. El foi o último en saír, porque tiñan que axudarlle a levantarse da cadeira e víase obrigado a andar moi amodo; e mentres saían todos os demais, deume a man, mentres o público se poñía en pé (arranxando os traxes, coma se estivesen na igrexa ou noutro lugar público), á vez que sinalaban a un ou outro criminal, e moitos deles a min e a el.

Piadosamente, esperaba e rogaba que morrese antes de que chegase o día da execución da sentenza; pero, ante o temor de que durase máis a súa vida, aquela mesma noite redactei unha súplica ao secretario do Ministerio de Estado expresando como o coñecera e dicindo que regresara pola miña causa. As miñas palabras foron tan ferventes e patéticas como me foi posible, e cando terminei aquela petición e a mandei, redactei outras para todas as autoridades de cuxa compaixón máis esperaba, e mesmo dirixín unha ao monarca. Durante varios días e noites tras a súa sentenza non descansei, exceptuando os momentos en que quedaba durmido na miña cadeira, pois estaba completamente absorbido polo resultado que puidesen ter as miñas peticións. E tras expedilas non me era posible afastarme dos lugares en que se achaban, porque me sentía máis animado cando estaba preto delas. Naquela pouco razoable intranquilidade e na dor mental que sufría, roldaba polas rúas inmediatas a aquelas oficinas a onde dirixira as peticións. E aínda agora, as rúas do oeste de Londres, nas noites frías de primavera, coas súas mansións de aspecto severo e as súas longas filas de farois, resúltanme tristísimas polo recordo.

As visitas que podía facerlle foran acurtadas, e a garda que se exercía xunto a el era moito máis coidadosa. Talvez temendo, vendo ou imaxinando que sospeitaban en min a intención de levarlle algún veleno, solicitei que me rexistrasen antes de sentar xunto ao seu leito, e ante o oficial que sempre estaba alí manifesteime disposto a facer calquera cousa que puidese demostrarlle a sinceridade e a rectitude das miñas intencións. Ninguén nos trataba mal nin a el nin a min. Era preciso cumprir o deber, pero facíano sen a menor rudeza. O oficial asegurábame sempre que estaba peor, e nesta opinión coincidían outros penados doentes que había na mesma sala, así como os presos que os coidaban como enfermeiros, desde logo malfeitores, pero, a Deus grazas, non incapaces de mostrarse bondadosos.

A medida que pasaban os días, observei que cada vez quedaba con máis gusto deitado de costas e mirando ao branco teito, mentres no seu rostro parecía desaparecer a luz, ata que unha palabra miña o iluminaba por un momento e volvía ensombrecerse logo. Algunhas veces non podía falar nada ou case nada; entón contestábame con lixeiras presións na man, e eu comprendía ben o seu significado.

Chegara a dez o número de días cando observei nel un cambio moito maior de cantos notara. Os seus ollos estaban voltos cara á porta e pareceron iluminarse cando eu entrei.

–Querido Pip –díxome así que estiven xunto á súa cama–. Pensei que te atrasabas, pero xa comprendín que iso non era posible.

–É a hora exacta –contesteille–. Estiven esperando a que abrisen a porta.

–Sempre esperas ante a porta, non é verdade, querido Pip?

–Si. Para non perder nin un momento do tempo que nos conceden.

–Grazas, querido Pip, moitas grazas. Deus te bendiga. Non me abandonaches nunca, querido raparigo.

En silencio opriminlle a man, porque non podía esquecer que nunha ocasión me propuxera abandonalo.

–O mellor –engadiu– é que sempre puideches estar máis ao meu lado desde que fun preso que cando estaba en liberdade. Iso é o mellor.

Estaba deitado de costas e respiraba con moita dificultade. Malia as súas palabras e do agarimo que me demostraba, era evidente que o seu rostro se ía poñendo cada vez máis sombrío e que a mirada era cada vez máis vaga cando se fixaba no albo teito.

–Sofre vostede moito hoxe?

–Non me queixo de nada, querido Pip.

–Vostede non se queixa nunca.

Pronunciara xa as súas últimas palabras. Sorriu, e polo contacto da súa man comprendín que desexaba levantar a miña e apoiala no seu peito. Fíxeno así, el volveu sorrir e logo puxo as súas mans sobre a miña. Pasaba o tempo da visita mentres estabamos así; pero ao mirar ao redor vin que o director do cárcere estaba ao meu lado e que me dicía:

–Non hai necesidade de que marche vostede aínda.

Deille as grazas e pregunteille:

–Podo falarlle, no caso de que me oia?

O director apartouse un pouco e fíxolle un aceno ao oficial para que o imitase. Tal cambio efectuouse sen o menor ruído, e entón o enfermo pareceu recobrar a vivacidade da súa plácida mirada e volveu os ollos cara a min co maior afecto.

–Querido Magwitch. Vou dicirlle unha cousa. Entende vostede as miñas palabras?

Sentín unha lixeira presión nas miñas mans.

–Noutro tempo tivo vostede unha filla á que quería moito e á que perdeu.

Sentín na man unha presión máis forte.

–Pois sobreviviu e atopou poderosos amigos. Aínda vive. É unha dama e moi fermosa. Eu ámoa.

Cun último e débil esforzo que sería infrutuoso se non lle axudase eu, levou a miña man aos seus beizos. Logo, moi amodo, deixouna caer outra vez sobre o peito e cubriuna coas súas propias mans. Recobrou outra vez a plácida mirada que se fixaba no albo teito, pero esta pronto desapareceu e a súa cabeza caeu amodo sobre o seu peito. Acordándome entón do que leramos xuntos, pensei nos dous homes que subiron ao Temple para orar, e comprendín que xunto ao seu leito non podía dicir nada mellor que:

–Señor! Se misericordioso con este pecador!

Capítulo 55

Ao día seguinte foi levado ao Tribunal de Policía, e inmediatamente pasaría ao Tribunal Superior, a non ser pola necesidade de esperar a chegada dun antigo oficial do barco-prisión, de onde escapara unha vez, a fin de ser identificado. Ninguén dubidaba da súa identidade, pero Compeyson, que o denunciara, era entón, levado dunha parte a outra polas mareas, xa cadáver, e ocorreu que naquel momento non había ningún oficial de prisións en Londres que puidese achegar o testemuño necesario. Fun visitar ao señor Jaggers á súa casa particular, a noite seguinte da miña chegada, con obxecto de lograr os seus servizos, pero este non quixo facer nada en beneficio do preso. Non podía facer outra cousa, porque, segundo me dixo, en canto chegase a testemuña, o caso quedaría resolto en cinco minutos e ningún poder na terra era capaz de impedir que se pronunciase unha sentenza condenatoria.
Comuniquei ao señor Jaggers o meu propósito de deixalo na ignorancia sobre o paradoiro das súas riquezas. O señor Jaggers encolerizouse comigo por deixar que me escorregase entre as mans o diñeiro da carteira, e dixo que poderiamos facer algunhas xestións para ver se se lograba recobrar algo. Pero non me ocultou que, aínda cando nalgúns casos a Coroa non se apoderaba de todo, cría que o que nos interesaba non era un deses. Comprendino moi ben. Eu non estaba emparentado co reo nin relacionado con el por ningún lazo legal; el, pola súa banda, non outorgara ningún documento ao meu favor antes da súa prisión, e facelo agora sería completamente inútil. Por conseguinte, non podía reclamar nada, e, así, resolvín por fin, e en diante atívenme a esta resolución, que xamais emprendería a incerta tarefa de procurar establecer ningunha desas relacións legais.
Aparentemente, había razón para supoñer que o denunciante afogado esperaba unha recompensa polo seu acto e que obtivera datos bastante exactos dos negocios e dos asuntos de Magwitch. Cando se atopou o seu cadáver, a moitas millas de distancia da escena da súa morte, estaba tan horriblemente desfigurado que só se lle puido recoñecer polo contido dos seus petos, nos cales había unha carteira e nela algúns papeis dobrados, aínda lexibles. Nun destes estaba anotado o nome dunha casa de Banca en Nova Gales do Sur, onde existía certa cantidade de diñeiro e a designación de determinadas terras de gran valor. Estes dous datos figuraban tamén nunha lista que Magwitch deu ao señor Jaggers mentres estaba na prisión e que indicaba todas as propiedades que, segundo supoñía, herdaría eu. Ao desgraciado foille útil a súa propia ignorancia, pois xamais tivo a menor dúbida de que a miña herdanza estaba segura coa axuda do señor Jaggers.
Tras tres días, durante os cales o acusador público esperou a chegada da testemuña que coñecera ao preso no buque-prisión, presentouse o oficial e completou a fácil evidencia. Por isto fixouse o xuízo para a próxima sesión, que tería lugar ao cabo dun mes.
Naquela época escura da miña vida foi cando unha noite chegou Herbert á casa, algo deprimido, e me dixo:
–Meu querido Haendel, temo que moi pronto terei que abandonarte.
Como o seu socio xa me preparara para iso, sorprendinme moito menos do que el se figuraba.
–Perderiamos unha magnífica oportunidade se eu aprazase a miña viaxe ao Cairo, e por iso temo que terei que ir, Haendel, precisamente cando máis me necesitas.
–Herbert, sempre te necesitarei, porque sempre terei por ti o mesmo afecto; pero a miña necesidade non é maior agora que noutra ocasión calquera.
–Estarás moi só.
–Non teño tempo para pensar niso –repliquei–. Xa sabes que permanezo ao seu lado o tempo que me permiten e que, se puidese, non me movería de alí en todo o día. Cando me separo del, os meus pensamentos continúan acompañándoo.
O mal estado de saúde en que se achaba Magwitch era tan evidente para os dous, que nin sequera nos sentimos con valor para referirnos a iso.
–Meu querido amigo –dixo Herbert, –permite que, por mor da nosa próxima separación, que está xa moi preto, me decida a molestarte. Pensaches acerca do teu porvir?
–Non; porque me asusta pensar nel.
–Pero non podes deixar de facelo. Has de pensar niso, meu querido Haendel. E gustaríame moito que agora discutísemos os dous este asunto.
–Con moito gusto –contestei.
–Nesta nova sucursal nosa, Haendel, necesitaremos un...
Comprendín que a súa delicadeza quería evitar a palabra apropiada, e por iso terminei a frase dicindo:
–Un empregado.
–Iso é, un empregado. E teño a esperanza de que non é de todo imposible que, a semellanza doutro empregado a quen coñeces, poida chegar a converterse en socio. Así, Haendel, meu querido amigo, quererás ir alá comigo?
Abandonou logo o seu acento cordial, tendeume a súa honrada man e falou como podería facelo un rapaz.
–Clara e eu falamos moito diso –proseguiu Herbert–, e a pobriña rogoume esta mesma tarde, con bágoas nos ollos, que che diga que, se queres vivir connosco, cando esteamos alá, esforzarase canto poida en facerte feliz e para convencer ao amigo do seu marido que tamén é amigo seu. Pasariámolo tan ben, Haendel!
Deille as grazas de todo corazón, pero díxenlle que aínda non estaba seguro de poder aceptar a bondadosa oferta que me facía. En primeiro lugar, estaba demasiado preocupado para poder reflexionar claramente acerca do asunto. En segundo lugar... Si, en segundo lugar había un vago desexo nos meus pensamentos, que xa aparecerá cara á fin desta narración.
–Agradeceríache, Herbert –díxenlle–, que, se che é posible e iso non ha de prexudicar aos teus negocios, deixes este asunto pendente durante algún tempo.
–Durante todo o que queiras –exclamou Herbert–. Tanto importan tres meses como un ano.
–Non tanto –díxenlle–. Bastarán dous ou tres meses.
Herbert parecía estar moi contento cando estreitamos a man tras poñernos de acordo deste xeito, e dixo que xa se sentía con bastante ánimo para dicirme que tería que marchar cara á fin da semana.
–E Clara? –pregunteille.
–A pobriña –contestou Herbert– cumprirá exactamente os seus deberes con respecto ao seu pai mentres viva. Pero creo que non durará moito. A señora Whimple confioume que, segundo a súa opinión, está a morrer.
–É moi sensible –repliquei–, pero o mellor que pode facer.
–Temo ter que darche a razón –engadiu Herbert–. E entón volverei buscar á miña querida Clara, e ela e eu irémonos apraciblemente á igrexa máis próxima. Ten en conta que a miña amada Clara non descende de ningunha familia importante, querido Haendel, e que nunca leu o Libro vermello nin sabe sequera quen era o seu avó. Que dita para o fillo da miña nai!
O sábado daquela mesma semana despedinme de Herbert, que estaba animado de brillantes esperanzas, aínda que triste e desacougado por verse obrigado a deixarme, mentres tomaba o seu asento nunha das dilixencias que habían de conducilo a un porto marítimo. Fun a un café inmediato para escribir unhas liñas a Clara dicíndolle que Herbert marchara, mandándolle unha e outra vez a expresión do seu amor. Logo encamiñeime ao meu solitario fogar, se tal nome merecía, porque xa non era un fogar para min, sen contar con que non o tiña en parte ningunha.
Na escaleira atopei a Wemmick que baixaba logo de chamar cos puños e sen éxito á porta da miña casa. Desde o desastroso resultado da intentada fuga non o vira aínda, e el foi, con carácter particular e privado, explicarme os motivos daquel fracaso.
–O defunto Compeyson –dixo Wemmick–, pouquiño a pouco puido informarse de todos os asuntos e negocios de Magwitch, e polas conversacións dalgúns dos seus amigos que estaban en mala situación, pois sempre hai algún que se acha neste caso, puiden oír o que lle comuniquei. Seguín prestando atento oído, e así souben que se ausentou, polo cal crin que sería a mellor ocasión para intentar a fuga. Agora supoño que isto foi un ardide seu, porque non hai dúbida de que era listo e de que se propuxo enganar aos seus propios instrumentos. Espero, señor Pip, que non me gardará vostede mala vontade. Teña a seguridade de que con todo o meu corazón quixen servilo.
–Estou tan seguro disto como vostede mesmo, Wemmick, e de todo corazón doulle as grazas polo seu interese e pola súa amizade.
–Grazas, moitas grazas. Foi un asunto malo –dixo Wemmick rañando a cabeza–, e asegúrolle que hai moito tempo que non tiña un desgusto coma este. E o que máis me apura é a perda de tanto diñeiro. Vaites!
–Pois a min o que me apura, Wemmick, é o pobre propietario dese diñeiro.
–Naturalmente –contestou el–. Non é de estrañar que estea vostede triste por el e, pola miña banda, crea que gastaría con gusto un billete de cinco libras esterlinas para sacalo da situación en que se acha. Pero agora ocórreseme o seguinte: o defunto Compeyson estaba informado do seu regreso, e como ao mesmo tempo tomara a firme decisión de facelo prender, creo que sería imposible que se salvase. En cambio, o diñeiro púidose salvar. Esta é a diferenza entre o diñeiro e o seu propietario. Non é verdade?
Invitei a Wemmick a que volvese subir a escaleira con obxecto de tomar un vaso de grog antes de irse a Walworth. Aceptou a invitación, e mentres bebía dixo inesperadamente, pois ningunha relación tiña aquilo co que falaramos, e iso logo de mostrar algunha impaciencia:
–Que lle parece a vostede da miña intención de non traballar o luns, señor Pip?
–Supoño que non tivo vostede un día libre durante os doce meses pasados.
–Mellor diría vostede durante doce anos –replicou Wemmick–. Si, vou facer festa. E, máis aínda, vou dar un bo paseo. E, máis aínda, vou rogarlle que me acompañe.
Estaba a piques de escusarme, porque temía ser un triste compañeiro naqueles momentos, pero Wemmick anticipouse, dicindo:
–Xa sei cales son os seus compromisos, e cónstame que non está vostede de moi bo humor, señor Pip. Pero se puidese vostede facerme este favor, agradeceríallo moito. Non se trata dun paseo moi longo, pero si terá lugar nas primeiras horas do día. Supoñamos que lle ocupa a vostede, incluíndo o tempo de almorzar durante o paseo, desde as oito da mañá ata as doce. Non podería arranxalo de modo que me acompañase?
Fixérame tantos favores en diversas ocasións, que o que me pedía era o menos que podía facer no seu obsequio. Díxenlle que faría o necesario para estar libre, e ao oílo mostrou tanta satisfacción que tamén eu quedei satisfeito. Por indicación especial súa decidimos que eu iría ao castelo ás oito e media da mañá do luns, e, logo de convilo, separámonos.
Acudín puntualmente á cita, e o luns pola mañá tirei do cordón da campá do castelo, sendo recibido polo mesmo Wemmick. Este pareceume máis envarado que de costume, e tamén observei que o seu chapeu estaba máis alisado que de ordinario. Dentro da casa vin preparados dous vasos de ron con leite e dous biscoitos. Sen dúbida, o ancián debera de levantarse ao primeiro canto da laverca, porque ao mirar cara ao seu cuarto observei que a cama estaba baleira.
En canto nos reconfortamos co vaso de ron con leite e os biscoitos e saímos para dar o paseo, sorprendeume moito ver que Wemmick tomaba unha cana de pescar e a poñía ao ombro.
–Supoño que non imos pescar... –exclamei.
–Non –contestou Wemmick–. Pero gústame pasear cunha cana.
Isto pareceume moi estraño. Con todo, nada dixen e botamos a andar. Dirixímonos cara a Camberwell Green, e cando estivemos por alí preto, Wemmick exclamou de súpeto:
–Vaites! Aquí hai unha igrexa.
Nisto non había nada sorprendente; pero outra vez quedei admirado ao observar que el dicía, coma se o animase unha brillante idea:
–¡Imos entrar!
En efecto, entramos, e Wemmick deixou a súa cana de pescar no soportal. Logo mirou ao redor. Feito isto, buscou nos petos da súa chaqueta e sacou un paquetiño, dicindo:
–Vaites! Aquí teño un par de luvas. Vou poñelas.
As luvas eran de cabritiña branca, e a caixa de correo da súa boca abriuse por completo, o cal me inspirou grandes receos, que se acentuaron ata converterse nunha certeza, ao ver que o seu ancián pai entraba por unha porta lateral escoltando a unha dama.
–Vaites! –dixo Wemmick–. Velaquí a señorita Skiffins. Imos casar!
Aquela discreta damisela ía vestida como de costume, fóra de que naquel momento se ocupaba en quitar as luvas verdes para poñer outras brancas. O ancián estaba igualmente entretido en preparar un sacrificio similar ante o altar de Himeneo. O ancián cabaleiro, con todo, loitaba con tantas dificultades para poñer as luvas que Wemmick creu necesario obrigalo a que se apoiase nunha columna, e logo, situándose detrás desta, tirou das luvas, mentres, pola miña banda, sostiña ao ancián pola cintura, con obxecto de que ofrecese unha resistencia igual por todos os lados. Grazas a este enxeñoso procedemento entráronlle perfectamente as luvas. Apareceron entón o pastor e o seu acólito, e situámonos ordenadamente ante aquela varanda fatal. Continuando no seu finximento de que todo se realizaba sen preparativo de ningunha clase, oín que Wemmick se dicía a si mesmo, ao sacar algo do seu peto, antes de que empezase a cerimonia:
–Vaites! Velaquí un anel!
Actuei como testemuña do noivo, mentres un débil porteiro, que levaba un gorro branco como o dun neno de pouca idade, finxía ser o amigo da alma da señorita Skiffins. A responsabilidade de entregar á dama correspondeu ao ancián, aínda que, ao mesmo tempo e sen a menor intención, logrou escandalizar ao pastor. Cando este preguntou: «Quen entrega a esta muller para que case con este home?», o ancián cabaleiro, que non sospeitaba nin remotamente o punto da cerimonia a que se chegara, quedou mirando afablemente aos Dez Mandamientos. En vista disto, o clérigo volveu preguntar: «Quen entrega a esta muller para que case con este home?» E como o ancián cabaleiro se achaba aínda nun estado de inconsciencia absoluta, o noivo gritoulle coa súa voz acostumada:
–Xa sabes, pai. Quen entrega a esta muller?
Ao cal o ancián contestou, coa maior vehemencia, antes de dicir que el a entregaba:
–Está ben, John; está ben, meu fillo.
En canto ao clérigo, púxose dun humor tan malo e fixo unha pausa tan longa, que por un momento cheguei a temer que a cerimonia non se terminase aquel día.
Con todo, por fin levouse a cabo, e en canto saímos da igrexa, Wemmick destapou a pía bautismal, meteu as brancas luvas nela e volveuna tapar. A señora Wemmick, máis coidadosa do futuro, meteu as luvas brancas no peto e volveu poñer as verdes.
–Agora, señor Pip –dixo Wemmick, triunfante e volvendo tomar a cana de pescar–, permítame que lle pregunte se alguén podería sospeitar que esta é unha comitiva nupcial.
Encargárase o xantar nunha pequena e agradable taberna, situada a unha milla de distancia máis ou menos e nunha pendente que había máis aló da igrexa. Na estancia había un taboleiro de damas, para o caso de que desexásemos distraer as nosas mentes tras a solemnidade. Era moi agradable observar que a señora Wemmick xa non afastaba de si o brazo do seu marido cando se adaptaba ao seu corpo, senón que permanecía sentada nunha butaca de alto respaldo, situado contra a parede, como un violoncello no seu estoxo, e prestábase a ser abrazada do mesmo xeito como puidese facerse con tan melodioso instrumento.
Tivemos un excelente xantar, e cando alguén rexeitaba algo do que había na mesa, Wemmick dicía:
–Está xa contratado, xa o saben vostedes. Non teñan reparo ningún.
Bebín en honor da nova parella, en honor do ancián e do castelo; saudei á noiva ao marchar, e fíxenme o máis agradable que me foi posible.
Wemmick acompañoume ata a porta, e de novo estreiteille as mans e desexeille toda sorte de felicidades.
–Moitas grazas –dixo fregando as mans–. Non ten vostede idea do ben que sabe coidar as galiñas. Xa lle mandarei algúns ovos para que xulgue por si mesmo. E agora teña en conta, señor Pip –engadiu en voz baixa e tras chamarme cando xa me afastaba–, teña en conta, rógollo, que este é un chamamento de Walworth e que nada ten que ver coa oficina.
–Entendo –contestei–. Non hai que mencionalo en Little Britain.
Wemmick afirmou cun movemento de cabeza.
–Tras o que deu vostede a entender o outro día, convén que o señor Jaggers non saiba nada. Se cadra pensaría que se me rebrandece o cerebro ou algo polo estilo.

Capítulo 54

Era un daqueles días de marzo en que o sol brilla esplendoroso e o vento é frío, de maneira que á luz do sol parece ser verán, e inverno na sombra. Todos levabamos os nosos grosos chaquetóns de la, e eu tomei un maletín. De todo canto posuía na terra, non levei máis que o que podía caber nel. Ignoraba por completo onde iría, que faría ou cando regresaría, aínda que tampouco me preocupaba moito todo iso, pois o que máis me importaba era a salvación de Provis. Tan só nunha ocasión, ao volverme para mirar a porta da miña casa, me preguntei en que distintas circunstancias regresaría a aqueles cuartos, no caso de que chegase a facelo.
Quedamos uns momentos no desembarcadoiro do Temple, coma se non nos decidísemos a embarcarnos. Como é natural, eu tivera bo coidado de que a lancha estivese preparada e todo en orde. Tras finxir certa indecisión, que non puido advertir ninguén máis que as tres ou catro persoas «anfibias» que adoitaban roldar por aquel desembarcadoiro, embarcámonos e empezamos a avanzar. Herbert ía na proa e eu coidaba do temón. Era entón case a preamar e un pouco máis das oito e media.
O noso plan era o seguinte: como a marea empezaba a baixar ás nove e non volvería subir ata as tres, propoñiámonos seguir paseando e navegar contra ela ata o escurecer. Entón achariámonos máis abaixo de Gravesend, entre Kent e Essex, onde o río é ancho e está solitario e onde habita moi pouca xente nas súas beiras. Alí atopariamos algunha taberna pouco frecuentada onde poder descansar toda a noite. O barco que debía dirixirse a Hamburgo e o que partiría para Rotterdam sairían cara ás nove da mañá do xoves. Coñeciamos exactamente a hora en que pasarían por diante de nós, e fariamos acenos ao primeiro que se presentase; de maneira que se, por unha razón calquera, o primeiro non nos tomaba a bordo, teriamos aínda outra probabilidade. Coñeciamos perfectamente as características de forma e cor de cada un destes barcos.
Era tan grande o alivio de estar xa dispostos a realizar o noso propósito, que me pareceu mentira o estado en que me achaba tan poucas horas antes. O aire fresco, a luz do sol, o movemento do río, parecido a un camiño que avanzase connosco, que simpatizase connosco, que nos animase e ata que nos dese alento, infundiume unha nova esperanza. Lamentábame de ser tan pouco útil a bordo da lancha; pero había poucos remeiros mellores que os meus dous amigos e remaban cun vigor e unha mestría que habían de seguir empregando durante todo o día.
Naquela época, o tráfico do Támesis estaba moi lonxe de parecerse ao actual, aínda que os botes e as lanchas eran máis numerosos que agora. Talvez había tantas barcazas, barcos de vela carboeiros e barcos de cabotaxe como agora; pero os vapores non eran nin a décima ou a vixésima parte dos que hai na actualidade. Malia o cedo da hora, abundaban os botes de remos que ían dunha parte a outra e multitude de barcazas que baixaban coa marea; a navegación polo río e por entre as pontes nunha lancha era unha cousa moito máis fácil e corrente entón que agora, e avanzabamos rapidamente por entre unha multitude de pequenas embarcacións.
Pasamos en breve alén da vella ponte de Londres, e deixamos atrás o vello mercado de Billingsgate, cos seus viveiros de ostras e os seus holandeses, así como tamén a Torre Branca e a Porta do Traidor, e pronto nos achamos entre as filas de grandes embarcacións. Acá e acolá estaban os vapores de Leith, de Aberdeen e de Glasgow, cargando e descargando mercancías, e desde a nosa lancha parecíannos altísimos ao pasar polo seu lado; había, a vintenas, barcos de carbón, coas máquinas que sacaban a cuberta o carbón da cala e que pola borda pasaba ás barcazas; alí, suxeito polas súas amarras, estaba o vapor que sairía ao día seguinte para Rotterdam, no que nos fixamos moi ben, e tamén vimos o que sairía con dirección a Hamburgo, e mesmo cruzamos por baixo do seu bauprés. Entón, sentado na popa, puiden ver, co corazón palpitante, o embarcadoiro próximo á casa de Provis.
–Está alí? –preguntou Herbert.
–Aínda non.
–Perfecto. As súas instrucións son de non saír ata que nos vexa. Podes distinguir o seu sinal?
–Desde aquí non moi ben, pero paréceme que o vexo xa. Agora véxoo! Avante! Amodo, Herbert! Alto os remos!
Tocamos lixeiramente o embarcadoiro por un instante. Provis entrou a bordo e saímos de novo. Levaba unha especie de capa propia para a navegación e un maletín de tea negra. O seu aspecto era tan parecido ao dun piloto do río como eu podería desexar.
–Querido Pip! –dixo poñéndome a man sobre o ombreiro mentres sentaba–. Meu fiel Pip! Estiveches moi acertado, meu querido Pip. Grazas, moitas grazas.
Novamente empezamos a avanzar por entre as fileiras de barcos de todas as clases, evitando as oxidadas cadeas, os desfiañados cables de cánabo ou as movedizas boias, desviándonos dos cestos rotos, que se afundían na auga, deixando a un lado os flotantes refugallos do carbón e todo iso, pasando ás veces por diante da esculpida cabeza, nos mascaróns de proa, de John de Sunderland, que parecía dirixir unha alocución aos ventos (como adoitan facer moitos Johns), ou de Betsy de Yarmouth, coa súa firme ostentación pectoral e os seus rechamantes ollos proxectándose polo menos dúas polgadas máis aló da súa cabeza; circulabamos por entre o ruído das marteladas que resoaban nos talleres de construcións navais, oíndo o renxer das serras que cortaban taboleiros de madeira, máquinas descoñecidas que traballaban en cousas ignoradas, bombas que esgotaban a auga das sentinas dalgúns barcos, cabrestantes que funcionaban, barcos que se dirixían ao mar e inintelixibles mariñeiros que dirixían toda sorte de maldicións, desde as bordas dos seus barcos, aos tripulantes das barcazas, que lles contestaban con non menor enerxía. E así seguimos navegando ata chegar a onde o río estaba xa despexado, lugar no que poderían navegar perfectamente os barquiños dos nenos, pois a auga xa non estaba removida polo tráfico e as festoneadas velas tomarían perfectamente o vento.
No embarcadoiro onde recollemos a Provis, e a partir daquel momento, eu estivera observando, incansable, se alguén nos vixiaba ou se eramos sospeitosos. Non vin a ninguén. Ata entón, con toda certeza, non foramos nin eramos perseguidos por ningún bote. Pero, de descubrir algún que nos infundise receos, atracariamos deseguido á beira, obrigándoo a seguir adiante, ou a declarar abertamente os seus hostís propósitos. Mais non ocorreu nada diso e seguimos o noso camiño sen o menor sinal de que ninguén quixese molestarnos.
O meu protexido ía, como xa dixen, envolto na súa capa, e o seu aspecto non desentoaba da excursión. E o máis notable era (aínda que a axitada e desditada vida que levase talvez o acostumase a iso) que, de todos nós, el parecía o menos asustado. Non estaba indiferente, pois díxome que esperaba vivir dabondo para ver como o seu cabaleiro chegaba a ser un dos mellores dun país estranxeiro; non estaba disposto a mostrarse pasivo ou resignado, segundo me pareceu entender; pero non tiña noción de que puidese ameazarnos ningún perigo. Cando chegara, fíxolle fronte; pero era preciso telo diante para que se preocupase por el.
–Se soubeses, querido Pip –díxome–, o que é para min sentar á beira do meu querido raparigo e fumar, ao mesmo tempo, a miña pipa, tras estar día tras día encerrado entre catro paredes, ten por seguro que me envexarías. Pero ti non sabes o que é isto.
–Paréceme que coñezo as delicias da liberdade –contesteille.
–Ah! –exclamou movendo a cabeza con grave expresión–. Pero non o sabes tan ben coma min. Para iso sería preciso que pasaches unha boa parte da vida encerrado, e así poderías sentir o que eu sinto. Pero non quero entenrecerme.
Entón considerei unha incongruencia que, obedecendo a unha idea fixa, chegase a poñer en perigo a súa liberdade e a súa mesma vida. Pero díxenme que talvez a liberdade sen un pouco de perigo era algo demasiado distinto dos hábitos da súa vida e que quizais non representaba para el o mesmo que para outro home. Non andaba eu moi equivocado, porque, tras fumar en silencio uns momentos. díxome:
–Mira, querido Pip, cando eu estaba alí, no outro lado do mundo, sempre miraba nesta dirección; e estaba seguro de poder vir, porque me estaba facendo moi rico. Todos coñecían a Magwitch, e Magwitch podía ir e vir, e ninguén se preocupaba por el. Aquí non se contentarían tan facilmente, e é de crer que darían algo por collerme se soubesen onde estou.
–Se todo vai ben –díxenlle– dentro de poucas horas estará vostede libre e a salvo.
–Ben –dixo tras suspirar–, así o espero.
–Non o pensa tamén?
Meteu a man na auga, por encima da borda da lancha, e coa expresión suave que xa coñecía dixo, sorrindo:
–Coido que tamén o penso así, querido Pip. Espero que poderemos vivir mellor e con maior comodidade que ata agora. De todas as maneiras, resulta moi agradable dar un paseo pola auga, e isto fíxome pensar, hai un momento, que é tan descoñecido para nós o que nos espera dentro de poucas horas como o fondo deste mesmo río que nos sostén. E así como non podemos conter o avance das mareas, tampouco podemos impedir o que haxa de suceder. A auga correu a través dos meus dedos e xa non quedan máis que algunhas pingas –engadiu levantando e mostrándome a súa man.
–Pois, a xulgar polo seu rostro, podería crer que está vostede un pouco desaléntado –dixen.
–Nada diso, querido Pip. O que pasa é que este paseo resúltame moi agradable, e o choque da auga na proa da lancha paréceme case unha canción de domingo. Ademais, é posible que xa me estea facendo un pouco vello.
Volveu poñer a pipa na boca coa maior calma, e quedou tan contento e satisfeito coma se xa estivésemos lonxe de Inglaterra. Con todo, obedecía á menor indicación, coma se sentise un terror constante, porque cando nos achegamos á beira para comprar algunhas botellas de cervexa e el se dispoñía a desembarcar tamén, eu indiqueille que estaba máis seguro dentro da lancha.
–Crelo así, querido Pip? –preguntou. E sen ningunha resistencia volveu sentar na lancha. Ao longo da canle do río, o aire era moi frío, pero o día era magnífico e a luz do sol moi alegre. A marea baixaba coa maior rapidez e forza, e eu tiven moito coidado de non perder no posible o impulso que podía darnos, e grazas tamén ao esforzo dos remeiros avanzamos bastante. Por graos imperceptibles, a medida que baixaba a marea, perdiamos de vista os bosques e os outeiros e achegabámonos ás enlamadas beiras, pero aínda nos acompañaba o refluxo cando estabamos xa alén de Gravesend. Como o noso fuxitivo ía envolto na súa capa, eu, a propósito, pasei a un ou dous longos do bote da Aduana flotante, e así afastámonos da violenta corrente do centro do río, ao longo de dous barcos de emigrantes, pasando tamén por baixo dun gran transporte de tropas, en cuxo alcázar de proa había uns soldados que nos miraron ao pasar. Pronto diminuíu o refluxo e se ladearon todos os barcos que estaban ancorados, ata que deron unha volta completa. Entón todas as embarcacións que querían aproveitar a nova marea para chegar ao Pool empezaron a congregarse ao redor de nós mentres nos achegabamos á beira, para sufrir menos a influencia da marea, aínda que procurando non achegarnos aos baixos nin aos bancos de lama.
Os nosos remeiros estaban tan descansados, pois varias veces deixaron que a lancha fose arrastrada pola marea, abandonando os remos, que lles bastou un repouso dun cuarto de hora. Tomamos terra saltando por algunhas pedras esvaradizas; logo comemos e bebemos o que tiñamos, e exploramos os arredores. Aquel lugar parecíase moito ás miñas propias brañas, pois era chan e monótono e o horizonte estaba moi confuso. Alí o río daba numerosas voltas e revoltas, axitando boias flotantes, que tampouco cesaban de xirar, aínda que todo o demais parecía estar absolutamente inmóbil. Entón a flota de barcos dobrara xa a curva que tiñamos máis próxima, e a última barcaza verde, cargada de palla, cunha vela de cor parda, ía detrás de todos os demais. Algúns lanchóns, cuxa forma era semellante á primitivá e ruda imitación que dun bote puidese facer un neno, permanecían quedos entre a lama; había un faro de ladrillos para sinalar a presenza dun baixo; por todas as partes se vían estacas afundidas na lama, pedras cubertas de lama, vermellos sinais nos baixos e tamén outros para indicar as mareas, así como un antigo desembarcadoiro e unha casa sen tellado. Todo aquilo saía do barro, estaba medio cuberto del, e ao redor de nós non se vía máis que barro e desolación.
Volvemos embarcarnos e seguimos o camiño que nos foi posible. Agora xa resultaba máis duro remar, pero tanto Herbert como Startop perseveraron nos seus esforzos e seguiron remando, incansables, ata que se puxo o sol. Entón o río levantounos un pouquiño e podiamos divisar perfectamente as beiras. O sol, ao poñerse, era avermellado e achegábase xa ao nivel da beira, difundindo vermellos resplandores que moi rapidamente se convertían en sombras; había alí unha braña solitaria, e máis aló algunhas terras altas, entre as cales parecía coma se non existise vida de ningunha clase, salvo algunha que outra triste gaivota que revoaba a certa distancia.
A noite pechaba axiña, e como a lúa estaba xa en cuarto minguante, non saía cedo. Por iso celebramos consello, moi curto, porque sen dúbida o que tiñamos que facer era ocultarnos nalgunha solitaria taberna que atopásemos. Así continuamos, falando pouco, por espazo de catro ou cinco millas e sumidos en angustioso tedio. Ía moito frío, e un barco carboeiro que veu cara a nós coas luces acesas ofreceunos a visión dun fogar cómodo. Naquel momento a noite xa era negra, e así continuaría ata a mañá, e a pouca luz que nos alumeaba máis semellaba proceder do río que do ceo, porque cando os remos se afundían na auga parecían golpear as estrelas que nela se reflectían.
Naqueles tristes momentos, todos, sen ningunha dúbida, sentiamos o temor de que nos seguisen. Á hora da marea, a auga golpeaba contra a beira a intervalos regulares, e, cada vez que chegaba aos nosos oídos un deses ruídos, algún de nós sobresaltábase e miraba naquela dirección. A forza da corrente abrira na beira pequenas calas, que a nós nos enchían de receo e facíannos miralas coa maior aprensión. Algunhas veces, na lancha oíase a pregunta: «Que é esa ondulación da auga?» Ou ben outro observaba en voz baixa: «Non é un bote aquilo?» E logo quedabamos en silencio absoluto e con moita impaciencia diciámonos que os remos facían moito ruído nos toletes.
Por fin descubrimos unha luz e un tellado, e pouco despois avanzabamos cara a un camiño feito pacientemente con pedras recollidas da beira. Deixando aos demais na lancha, saltei a terra e asegureime de que a luz partía dunha taberna. Era un lugar bastante sucio, e atrévome a dicir que non descoñecido polos contrabandistas; pero na cociña ardía un alegre lume, tiñan ovos e touciño para comer e varios licores para beber. Tamén había varios cuartos con dúas camas «tal como estaban», segundo dixo o dono. Na casa non había ninguén máis que o hóspede, a súa muller e un raparigo de cor agrisada, o «Jack» do lugar, e que parecía estar tan cuberto de bulleiro e sucio coma se el mesmo fose un sinal da marea baixa.
Coa axuda que me ofreceu aquel individuo regresei á lancha e desembarcaron todos. Levamos os remos, o temón, o bicheiro e outras cousas polo estilo, e varamos a embarcación para a noite. Comemos moi ben ante o lume da cociña e logo encamiñámonos aos nosos respectivos dormitorios. Herbert e Startop habían de ocupar un deles, e o meu protector e eu, o outro. Observamos que naquelas estancias o aire fora excluído con tanto coidado coma se fose algo fatal para a vida, e había máis roupa sucia e caixas de cartón debaixo das camas do que, segundo imaxinaba, podería posuír unha familia. Mais, malia todo, démonos por satisfeitos, porque sería imposible atopar un lugar máis solitario que aquel.
Mentres nos quentabamos ante o lume, despois de cear, o «Jack», que estaba sentado nun recuncho e que levaba postas un par de botas inchadas –que nos estivo mostrando mentres nós comiamos o touciño e os ovos, como interesantes reliquias que dous días antes quitara dos pés dun mariñeiro afogado ao que a marea deixou na beira–, preguntoume se viramos unha lancha de catro remos que remontaba o río coa marea. Cando lle dixen que non, contestou que talvez volvería a descender polo río, pero engadiu que ao desatracar fronte á taberna remontara a corrente.
–Pensaríao mellor –engadiu o «Jack»– e volvería baixar o río.
–Dis que era unha lancha de catro remos? –preguntei.
–Si. E ademais dos remeiros ían dúas persoas sentadas.
–Desembarcaron aquí?
–Viñeron encher de cervexa unha xerra de dous galóns. E abofé que gustaría envelenarlles a cervexa.
–Por que?
–Eu sei o que digo –replicou o «Jack». Falaba con voz gangosa, coma se o bulleiro lle entrase na gorxa.
–Pensa –dixo o dono, que era un home de aspecto meditabundo, con ollos de cor pálida e que parecía ter moita confianza no seu «Jack»– pensa que eran o que non eran.
–Eu xa sei por que falo –observou o «Jack».
–Pensas que eran aduaneiros? –preguntou o dono.
–Si –contestou o «Jack».
–Pois engánaste.
–Que me engano?
Como para expresar o profundo significado da súa resposta e a absoluta confianza que tiña na súa propia opinión, o «Jack» quitou unha das botas inchadas, mirouna, quitou algunhas pedriñas que tiña dentro golpeando no chan e volveu poñela. Fixo todo iso coma se estivese tan convencido de que tiña razón que non podía facer outra cousa.
–Se é así, que fixeron cos seus botóns, «Jack»? –preguntou o dono, con certa indecisión.
–Que que fixeron cos seus botóns? –replicou–. Pois tiráronos pola borda ou coméronos. Que que fixeron cos seus botóns?
–Non sexas desvergonzado, «Jack» –díxolle o dono, rifándolle dun modo melancólico.
­–Os aduaneiros bastante saben o que han de facer cos seus botóns –dixo o «Jack» repetindo a última palabra co maior desprezo– cando eses botóns lles resultan molestos. Unha lancha de catro remos e dous pasaxeiros non pasa o día dando voltas polo río, arriba e abaixo, subindo cunha marea e baixando coa outra, se non está ocupada polos aduaneiros.
Dito isto, saíu con expresión de desdén, e como o dono xa non tiña ao seu lado a ninguén que lle inspirase confianza, considerou imposible seguir tratando do asunto.
Este diálogo púxonos no maior coidado, e a min máis que a ninguén. O vento sopraba tristemente ao redor da casa e a marea golpeaba contra a beira; todo iso deume a impresión de que xa estabamos collidos. Unha lancha de catro remos que navegase dun modo tan particular, ata o punto de chamar a atención, era algo alarmante que non podía esquecer de ningún xeito. Cando inducín a Provis a que fose deitarse, saín cos meus dous compañeiros (pois xa Startop estaba informado de todo) e celebramos outro consello, para saber se quedariamos naquela casa ata pouco antes de pasar o buque, cousa que ocorrería cara á unha da tarde seguinte, ou ben se sairiamos pola mañá moi cedo. Isto foi o que discutimos. Pareceunos mellor continuar onde estabamos ata unha hora antes do paso do buque e logo navegar polo camiño que había de seguir, cousa que poderiamos facer facilmente aproveitando a marea. Tras convir iso, regresamos á casa e deitámonos.
Boteime na cama sen espirme por completo e durmín ben por espazo dalgunhas horas. Ao espertar levantárase o vento, e a insignia da taberna (que consistía nun buque) renxía e daba bandazos que me sobresaltaron. Levanteime sen facer ruído, porque o meu compañeiro durmía profundamente, e mirei a través dos vidros da fiestra. Vin o camiño ao cal levaramos a nosa lancha, e en canto os meus ollos se afixeron á incerta luz reinante, pois a lúa estaba cuberta de nubes, divisei dous homes que examinaban a nosa embarcación. Pasaron por baixo da fiestra, sen mirar a outra cousa, e non se dirixiron ao desembarcadoiro, que segundo puiden ver estaba deserto, senón que botaron a andar pola braña, en dirección ao Norte.
O meu primeiro impulso foi chamar a Herbert e mostrarlle os dous homes que se afastaban, pero, reflexionando antes de ir ao seu cuarto, que estaba na parte traseira da casa e inmediata á miña, díxenme que tanto el como Startop tiveran un día moi duro e que debían de estar moi fatigados, e por iso me abstiven. Volvendo á fiestra, puiden ver os dous homes que se afastaban pola braña. Pero, á pouca luz que había pronto os perdín de vista, e, como tiña moito frío, boteime na cama para reflexionar sobre daquilo, aínda que moi pronto quedei durmido.
Levantámonos cedo. Mentres os catro iamos dunha parte a outra, antes de tomar o almorzo, pareceume mellor referir o que vira. Tamén entón o noso fuxitivo pareceu ser o que menos se alarmou. Era moi posible, dixo, que aqueles dous homes pertencesen á Aduana e que non sospeitasen de nós. Eu tratei de convencerme de que era así, e, en efecto, podía ser iso moi probablemente. Con todo, propuxen que el e eu nos encamiñásemos ata un punto afastado que se divisaba desde onde estabamos e que a lancha fose buscarnos alí, ou tan preto como fose posible, ao redor do mediodía. Tras considerarmos que iso era unha boa precaución, pouco despois de almorzar saímos el e eu, sen dicir unha palabra na taberna.
Mentres andabamos, o meu compañeiro ía fumando a súa pipa e de cando en vez collíame polo ombreiro. Calquera podería imaxinar que eu era quen estaba en perigo e que el trataba de darme ánimos. Falamos moi pouco. Cando xa estabamos preto do sitio indicado, rogueille que quedase nun lugar abrigado mentres eu me adiantaba para facer un recoñecemento, porque aquela mesma foi a dirección que tomaron os dous homes a noite anterior. El obedeceu e avancei só. Por alí non se vía ningún bote nin descubrín que se achegase ningún, así como tampouco pegadas ou sinais de que ninguén se embarcase naquel lugar. Con todo, como a marea estaba alta, talvez as súas pegadas estivesen ocultas pola auga.
Cando el asomou a cabeza polo seu escondedoiro e viu que eu lle facía acenos co chapeu para que se achegase, veu reunirse comigo e alí esperamos, ás veces botados no chan e envoltos nas nosas capas e outras dando curtos paseos para recobrar a calor, ata que por fin vimos chegar a nosa lancha. Embarcamos sen dificultade e fomos tomar o camiño que había de seguir o vapor. Entón faltaban dez minutos para a unha, e empezamos a estar atentos para descubrir o fume da cheminea.
Pero era a unha e media antes de que o divisásemos, e pouco despois vimos outra fumareda que viña detrás. Posto que os dous buques se achegaban rapidamente, preparei os dous maletines e aproveitei o instante para despedirme de Herbert e de Startop. Estreitamos cordialmente as mans e nin os ollos de Herbert nin os meus se mantiveron secos, cando de súpeto vin unha lancha de catro remos que se afastaba da beira, un pouco máis aló de onde nós estabamos, e que empezaba a seguir a mesma dirección que nós.
Entre nós e o buque quedaba unha faixa de terra debida a unha curva do río, pero pronto vimos que aquel se achegaba rapidamente. Indiquei a Herbert e a Startop que se mantivesen ante a marea, a fin de que se desen conta os do buque de que os estabamos agardando, e recomendei a Provis que quedase tranquilamente sentado e quedo, envolto na súa capa. El contestoume alegremente:
–Podes confiar en min, Pip.
E quedou sentado, tan inmóbil coma se fose unha estatua. Mentres tanto, a lancha de catro remos, que era gobernada coa maior habilidade, cruzara a corrente por diante de nós, deixounos avanzar ao seu lado e seguimos navegando de conserva. Deixando o espazo suficiente para o manexo dos remos, mantíñase ao noso costado, quedando inmóbil en canto nos detiñamos, ou dando un ou dous golpes de remo cando nós os dabamos. Un dos dous pasaxeiros sostiña as cordas do temón e mirábanos con moita atención, como así mesmo facían os remeiros; o outro pasaxeiro estaba tan envolto na capa como o mesmo Provis, e de súpeto pareceu coma se dese algunhas instrucións ao temoneiro, mentres nos miraba. En ningunha das dúas embarcacións se pronunciou unha soa palabra.
Startop, tras uns minutos de observación, puido darse conta de cal era o primeiro barco que se achegaba, e en voz baixa limitouse a dicirme: «Hamburgo». O buque achegábase moi rapidamente a nós, e a cada momento oïamos con maior claridade o ruído da súa hélice. Estaba xa moi preto, cando os da lancha nos chamaron. Eu contestei.
–Acompáñaos un desterrado a perpetuidade que quebrantou o seu desterro –dixo o que sostiña o temón–. É ese que vai envolto na capa. Chámase Abel Magwitch, coñecido tamén por Provis. Ordeno que ese home se dea preso e a vostedes que me axuden á súa prisión.
Ao mesmo tempo, sen que, en aparencia, dese orde ningunha á súa tripulación, a lancha dirixiuse cara a nós. Manexaron un momento os remos, recolléronos logo e correron cara a nós e agarráronse á nosa borda antes de que nos désemos conta do que facían. Iso ocasionou a maior confusión a bordo do vapor, e oín como nos chamaban, así como a orde de parar a hélice. Deime conta de que se facía iso, pero o buque achegábase a nós dun modo irresistible. Ao mesmo tempo vin que o temoneiro da lancha poñía a man no ombreiro do seu preso; que as dúas embarcacións empezaban a dar voltas impulsadas pola forza da marea, e que todos os que estaban a bordo do buque se dirixían apresuradamente á proa. Tamén, no mesmo instante, observei que o preso se poñía en pé e, botando a un lado ao que o prendera, se lanzaba contra o outro pasaxeiro que permanecera sentado e que, ao descubrirse o rostro, mostrou ser o do outro presidiario que coñecera tantos anos atrás. Notei que aquel rostro retrocedía cheo dun pálido terror que xamais esquecerei, e oín un gran grito a bordo do vapor, así como unha caída á auga, ao mesmo tempo que sentía afundirse a nosa lancha baixo os meus pés.
Por un instante pareceume estar loitando cun milleiro de presas de muíño e outros tantos lóstregos; pasado aquel instante, fun subido a bordo da lancha. Herbert estaba xa alí, pero a nosa embarcación desaparecera, así como tamén os dous presidiarios.
Entre os gritos que resoaban a bordo do buque, o furioso resoplido do seu vapor, a marcha do mesmo barco e a nosa mesma, todo iso impediume ao principio distinguir o ceo da auga, ou unha beira doutra; pero a tripulación da lancha endereitou prontamente a súa marcha grazas a uns vigorosos golpes de remo, tras o cal volveron izalos mirando silenciosamente cara á popa. Pronto se viu un obxecto negro naquela dirección e que, impulsado pola marea, se dirixía cara a nós. Ninguén pronunciou unha soa palabra, pero o temoneiro levantou a man e todos os demais fixeron esforzos para impedir que a lancha se movese. Cando aquel vulto se achegou vin que era Magwitch que nadaba, pero non con liberdade de movementos. Foi subido a bordo, e no acto puxéronlle unhas esposas nas mans e nos tornecelos.
Os remeiros mantiveron quieta a lancha, e de novo todos empezaron a vixiar a auga con intensas miradas. Pero entón chegou o vapor de Rotterdam, e como, en aparencia, non se dera conta do ocorrido, avanzaba a toda velocidade. Non se tardou en facerlle as indicacións necesarias, de maneira que os dous vapores quedaron inmóbiles a pouca distancia, mentres nós nos levantabamos e nos afundiamos impulsados polas revoltas augas. Seguiron observando a auga ata que estivo tranquila e ata moito despois de que se afastasen os dous vapores; pero todos comprendían que xa era inútil esperar e vixiar.
Por fin desistiuse de continuar alí, e a lancha dirixiuse á beira, cara á taberna que deixaramos pouco antes, onde nos recibiron con non pequena sorpresa. Alí puiden procurarlle algunhas pequenas comodidades a Magwitch, pois xa non sería coñecido en diante por Provis, que recibira unha grave ferida no peito e un corte profundo na cabeza. Díxome que supoñía que fora parar debaixo da quilla do vapor e que ao levantar a cabeza se ferira. A lesión do peito, que dificultaba extraordinariamente a súa respiración, coidaba que a causara contra o costado da lancha. Engadiu que non pretendía dicir o que podería ou non facerlle a Compeyson, pero que no momento de poñerlle encima a man para identificalo, o miserable retrocedeu con tanta forza que non tan só caeu el á auga, senón que arrastrou o seu inimigo na súa caída, e que a violenta saída del (Magwitch) da nosa lancha e o esforzo que fixo o seu aprehensor para mantelo nela foron a causa do naufraxio da nosa embarcación. Díxome en voz baixa que os dous se afundiron, ferozmente abrazados un a outro, e que houbo unha loita dentro da auga; que el puido liberarse, deulle un golpe e logo afastouse a nado.
Non tiven nunca razón ningunha para dubidar da verdade do que me dixo. O oficial que guiaba a lancha fixo a mesma relación da caída á auga dos dous.
Cando pedín permiso ao oficial para cambiar o traxe mollado do preso, comprándolle cantas pezas puidese achar na taberna, concedeumo sen inconveniente, aínda que observando que tiña que facerse cargo de cantas cousas levase o preso consigo. Así, pois, a carteira que antes estivera nas miñas mans pasou ás do oficial. Ademais, permitiume acompañar ao preso a Londres, pero negou este favor aos meus dous amigos.
O «Jack» da Taberna do Buque quedou informado do lugar en que afogara o expresidiario e encargouse de buscar o seu cadáver nos lugares en que máis facilmente podía ir parar á ribeira. Pareceu interesarse moito máis no asunto cando soubo que o cadáver levaba medias. Talvez, para vestirse de xeito total, necesitaba, máis ou menos, unha ducia de afogados, e quizais esta era a razón de que os diferentes artigos do seu traxe estivesen en distintas fases de destrución.
Permanecemos na taberna ata que volveu a marea, e entón Magwitch foi levado novamente á lancha e obrigado a acomodarse nela. Herbert e Startop tiveron que dirixirse a Londres por terra, o mais pronto que lles foi posible. A nosa despedida foi moi triste, e cando me sentei a carón de Magwitch comprendín que aquel era o meu lugar en diante e mentres el vivise.
Desaparecera xa por completo toda a repugnancia que me inspirara, e no home perseguido, ferido e aparvado que tiña a súa man entre as miñas tan só vin un ser que quixera ser o meu benefactor e que me demostrou o maior afecto, gratitude e xenerosidade e coa maior constancia por espazo de numerosos anos. Tan só vin nel un home moito mellor do que eu fora para Joe.
A súa respiración fíxose máis difícil e dolorosa a medida que avanzou a noite, e moitas veces o desgraciado non podía conter un xemido de dor. Tratei de facelo descansar no brazo que tiña útil e nunha posición cómoda, pero era doloroso pensar que eu non podía lamentar no meu corazón o feito de que estivese mal ferido, xa que era moito mellor que morrese por esta causa. Non podía dubidar que existirían bastantes persoas capaces e desexosas de identificalo. Aquel home fora presentado no seu peor aspecto cando foi xulgado; quebrantou a prisión; foi xulgado de novo, e por fin regresara do desterro que se lle impuxera de por vida e foi a causa da morte do home que orixinou a súa captura.
Cando nos volviamos cara ao sol poñente que o día anterior deixamos ás nosas costas, e mentres a corrente das nosas esperanzas parecía retroceder, díxenlle canto lamentaba que viñese a Inglaterra tan só pola miña causa.
–Querido Pip –contestoume–. Estou moi satisfeito de correr esta aventura. Puiden ver o meu raparigo, que en diante poderá ser un cabaleiro aínda sen o meu auxilio.
Non. Pensara niso mentres sentaba ao seu lado. Non. Á parte das miñas propias inclinacións, comprendín entón o significado das palabras de Wemmick, porque tras ser preso, as súas posesións irían parar á Coroa.
–Mira, querido Pip –dixo–. É moito mellor, para un cabaleiro, que non se saiba que me pertences. Só che rogo que veñas verme de cando en vez, como vas ver a Wemmick. Senta ao meu lado cando che sexa posible, e non pido máis nada que iso.
–Se mo permiten non me moverei nunca do seu lado. Queira Deus que poida serlle tan fiel como vostede o foi comigo!
Mentres sostiña a súa man sentín que tremía entre as miñas, e cando volveu o rostro a un lado oín de novo aquel mesmo son raro na súa garganta, aínda que agora moi suavizado, como todo o demais nel. Foi moi conveniente que tratase deste punto, porque iso fíxome recordar algo que, doutro xeito, non se me ocorrería ata que fose demasiado tarde: que el non debía coñecer como desapareceran as súas esperanzas de enriquecerme.